شاخص کل چگونه محاسبه می‌شود؟

شاخص کل یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس است. این شاخص در کنار شاخص‌های دیگری مثل شاخص هم‌وزن، قیمت سهام و … برای تعیین وضعیت بازار بسیار مفید هستند.

نحوه‌ محاسبه شاخص کل بورس

شاخص کل بورس در حقیقت ابزاری برای سنجش بازار بورس تهران است. شاخص بازار بورس همانند دماسنجی برای اطلاع از شرایط کلی بازار بورس است و بر اساس فرمولی خاص، محاسبه می شود. تحلیل شاخص کل بورس به شما در اطلاع از روند کلی بازار و در نتیجه ورود یا خروج از بازار کمک می‌کند. با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله قصد داریم شما را با نحوه محاسبه و جزییات فرمول این شاخص آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

شاخص کل بورس چیست؟

می‌توان گفت که شاخص کل بورس، ابزاری است که با تجزیه و تحلیل آن، می‌توانید شرایط حال و گذشته بازار را از ابعاد مختلف، مورد ارزیابی قرار دهید و حتی با کمک نمودارهای روند شاخص کل، شرایط و روند آینده بورس را تخمین بزنید و طبق آن، اقدام به خرید و فروش سهم کنید.

نحوه‌ محاسبه شاخص کل بورس

با توجه به اهمیت شاخص کل بورس، حال لازم است بدانید این فاکتور بسیار مهم چگونه محاسبه می‌شود و تاثیر سهم‌های کوچک بازار چگونه در شکل‌گیری و روند این شاخص تاثیر می‌گذارند. شاخص کل با نماد TEDPIX یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی از سال ۱۳۶۹ در اختیار اهالی بازار سرمایه‌ قرار گرفت. عدد و تغییرات این شاخص بیان‌کننده‌ بازده کل بورس می‌باشد و از بازدهی و تغییرات قیمت تمامی سهم‌های بازار بورس تاثیر می‌پذیرد. این شاخص به‌گونه‌ای طراحی و فرمول‌سازی شده است که هر 800 شرکت پذیرفته شده در بازار سرمایه بر اساس شاخص کل چگونه محاسبه می‌شود؟ وزن و میزان حجمی که دارند، بر روند شاخص تاثیر می‌گذارند.

100 × (ارزش جاری بازار سهام در زمان مبدا / ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه) = مقدار شاخص کل

به زبانی ساده شاخص کل بورس در هر روز کاری برابر است با نسبت ارزش جاری بازار سهام در همان روز به ارزش جاری بازار سهام در روز مبداء که در سال ۱۳۶۹، ارزش جاری بازار سهام در روز مبدا عدد ۱۰۰ تصویب شده است.

نحوه‌ محاسبه‌ ارزش جاری بازار سهام در فرمول شاخص کل

همان‌طور که متوجه شدید ارزش جاری همه‌ی سهم‌های بازار بورس در محاسبه‌ شاخص کل تاثیرگذار است. اما سوال اینجاست که این ارزش جاری چگونه محاسبه می‌شود؟ ارزش جاری هر شرکت پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار، از ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت سهام در لحظه و ارزش جاری بازار نیز طبیعتا از حاصل جمع ارزش جاری شرکت‌های پذیرفته شده به دست می‌آید. بنابراین فرمول محاسبه‌ شاخص کل بورس با جزییات بیشتر به شرح زیر است. گفتنی است که در این فرمول زمان t، همان روز و زمانی است که در حال محاسبه‌ شاخص کل هستید.

همان‌گونه که از فرمول مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکت‌ها معیار وزن‌دهی در این شاخص است که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شود و این دقیقا نکته‌ای است که پیش از این در محاسبه جزئیات فرمول شاخص کل اشاره کردیم که باید به آن دقت کرد.

مقایسه‌ میزان تاثیرگذاری سهام‌های بزرگ و کوچک در شاخص کل

همان‌طور که در فرمول مشاهده کردید نحوه‌ محاسبه شاخص، یک میانگین‌گیری ساده نیست و شدت تاثیرگذاری آن شرکت در شاخص به تعداد سهامی که آن شرکت دارد، بستگی دارد. به عبارتی ساده‌تر، هر چه شرکت بزرگ‌تر باشد تاثیرگذاری‌ آن بر شاخص افزایش می‌یابد. در تاریخ 1400/9/20، سهم فولاد مبارکه اصفهان، قیمتی در حدود ۱۰۴۶۰ ریال دارد و دارای 293 میلیارد برگ سهم است. از حاصل ضرب این ۲ عدد ارزش جاری نماد فولاد معین می‌گردد. حال سهم کوچک ثزاگرس را در نظر بگیرید. قیمت و تعداد برگ سهم این نماد به ترتیب ۳۳۵۱۴ ریال و ۶۶ ملیون عدد است. با مقایسه ارزش جاری هر ۲ نماد با یکدیگر، متوجه خواهید شد که وزن و ارزش جاری فولاد ۱۳ برابر ارزش جاری نماد ثزاگرس است و در نتیجه مثبت و منفی بودن نماد فولاد و دیگر نماد‌های بزرگ بازار در تعیین روند کلی شاخص به نسبت سهم‎‌هایی با بازار کوچک، بسیارتاثیرگذارتر است.

به‌روز رسانی و تغییرات فرمول شاخص کل

در سال ۱۳۷۷ در فرمول شاخص کل شاهد تغییراتی بودیم اما اساس و پایه محاسبه‌ شاخص بدون تغییر ماند. تنها تغییر اعمال شده در فرمول در شیوه تعدیل سهم است. به‌زبانی ساده از سال ۱۳۷۷ شاخص کل بازار علاوه بر حالات تعدیل قیمت، درصورت پرداخت سود نقدی نیز تعدیل می‌شود تا تاثیری بر شاخص نگذارد.

مثال عینی از تغییرات محاسباتی شاخص کل

با توجه به نحوه محاسبه شاخص کل، سهمی که به مجمع رفته و سود تقسیم می‌کند، تعدیل می‌شود. برای مثال نماد شکلر که در تاریخ ۱۴ اردیبهشت مبلغ ۱۱۰۰ ریال را به صورت نقدی بین سهامداران خود تقسیم کرد، در روز بازگشایی تعدیل شد و به میزان تفاوت قیمت بازگشایی با قیمت بسته شدن سهم و بدون در نظر گرفتن میزان سود تقسیم شده، در شاخص کل تاثیر گذاشت.

جمع‌بندی

در جواب به سوال شاخص کل بورس چیست و چرا اهمیت دارد، باید گفت که شاخص کل بازار بورس تهران در حقیقت متر و ابزاری برای ارزیابی شرایط کلی بازار بورس می‌باشد و حاوی عددی است که آن عدد، برای شما سهامداران و سرمایه‌گذاران بازار بورس، اهمیت بسیار زیادی دارد. اهمیت شاخص به‌گونه‌ای است که در این مقاله از سری مقالات آموزشی کارگزاری اقتصاد بیدار، به چگونگی محاسبه‌ی آن پرداختیم تا با این موضوع مهم آشنا شوید.

مشکلات محاسبه شاخص کل بورس

یکی از معیارهای اصلی برای تحلیل روند بازار سرمایه ایران، شاخص کل بورس است و این عدد را به عنوان نمایانگر وضعیت سهام شرکت ها می دانند و قطعا شما نیز تا حدودی با این مفهوم آشنا هستید؛ اما برخی از فعالان بازار سرمایه معتقدند که این شاخص معیار خوبی برای قضاوت درباره کلیت سهم ها نمی تواند باشد و نحوه محاسبه آن مشکلات جدی دارد و حتی شائبه هایی نیز در خصوص دستکاری این عدد مطرح می کنند. به همین دلیل در این مقاله به دنبال شناسایی مشکلات محاسبه شاخص کل بورس هستیم و قصد داریم این موارد را با شما به اشتراک بگذاریم، پس اگر شما نیز به این موضوع علاقه مند هستید، ما را تا پایان مقاله همراهی کنید.

شاخص کل بورس چگونه محاسبه می شود؟

برای شناسایی مشکلات محاسبه شاخص کل بورس، در ابتدا بایستی با نحوه محاسبه آن آشنا شویم.

شاخص کل بورس تهران همان عددی است که معمولا در اخبار و رسانه ها پخش می شود و به طور علمی تر، شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) نام دارد و به طور کلی میانگینی از قیمت و بازده سهام شرکت ها بر اساس وزن آن ها به شما ارائه می کند و تاثیر شرکت های کوچک در محاسبه این شاخص در مقایسه با تاثیر شرکت های بزرگ این بازار با یکدیگر برابر نیست.

به عنوان مثال در کنکور ریاضی، مفهومی به نام «ضریب» وجود داشت که بر اساس آن نمرات درس فیزیک ضرب در 9 می شد و درسی مانند ادبیات ضرب در 4 می شد و قطعا تاثیر نمرات درس فیزیک از ادبیات بیشتر بود؛ در بورس تهران نیز وضعیت به همین شکل است و سهام شرکتی مانند فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) که یکی از بزرگترین شرکت های بازار سرمایه است، در مقایسه با سهام شرکت ایران مرینوس «نمرینو» که یک شرکت کوچک با ارزش بازار پایین است، تاثیر بیشتری در نوسانات شاخص کل بورس دارد و به طور خلاصه شرکتی که تعداد سهام و قیمت بیشتری دارد، میزان تاثیرگذاری آن بیشتر است. بنابراین اصلی ترین نکته در خصوص محاسبه شاخص کل، وزن دادن به شرکت هاست که آن را با شاخص هم وزن متفاوت کرده است و به طور کلی شاخص کل بورس طبق فرمول زیر محاسبه می شود:

همانطور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، شرکت هایی که تعداد سهام بیشتر و همچنین قیمت بالاتری دارند، قطعا تاثیر آن ها در محاسبه عدد شاخص کل بیشتر خواهد بود و تاثیر بسیار زیاد سهم های شاخص ساز یکی از اصلی ترین مشکلات محاسبه شاخص کل بورس است.

آیا شاخص کل بورس بیانگر وضعیت کلیت بازار است؟

قطعا برای شما نیز پیش آمده است که بازدهی سبد سرمایه گذاری شما با آنچه که در شاخص کل اتفاق افتاده، متفاوت بوده است. به عنوان مثال ممکن است در یک روز کاری، بازدهی کلیت پرتفوی شما منفی باشد، اما شاخص کل عدد مثبت را نشان می دهد و شما نیز احتمالا از این موضوع تعجب خواهید کرد. ریشه اصلی این اتفاق را بایستی در مشکلات محاسبه شاخص کل بورس و عوامل تاثیرگذار بر آن شناسایی کنیم.

مشکلات محاسبه شاخص کل بورس

بارها از سوی فعالان بازار سرمایه، نحوه محاسبه شاخص کل مورد انتقاد قرار گرفته است و حتی بعضی از افراد معتقدند این عدد در مواقع حساس، دستکاری می شود؛ اما آنچه که واضح است، مشکلات محاسبه شاخص کل بورس و عوامل تاثیرگذار بر آن است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

شرکت های شاخص ساز

برخی از شرکت های بازار سرمایه را اصطلاحا شاخص ساز می نامند و همانطور که که از اسم آن مشخص است، منظور از این عبارت، تاثیر نوسانات این شرکت ها در ساختن عدد شاخص کل است و در واقع این شرکت ها، بیشترین ارزش بازار را در میان شرکت های فعال در بازار سرمایه دارند. در تصویر زیر، صفحه اول سایت tsetmc را مشاهده می کنید.

در تصویر بالا، در یکی از بخش های این سایت که با رنگ قرمز کادر بندی شده است، سهم هایی را مشاهده می کنید که بیشترین تاثیر را در نوسانات شاخص کل داشته اند و شرکت های شاخص ساز در این قسمت شناسایی می شوند. بنابراین عدد شاخص کل بورس، به جای نمایان کردن وضعیت کل سهم های بازار، بیشتر بیانگر وضعیت سهام شرکت های شاخص ساز است؛ به همین دلیل عدد شاخص کل نمی تواند معیار خوبی برای بررسی وضعیت سهم های کوچک بازار سرمایه باشد و اگر شما به عنوان یک سرمایه گذار، پرتفویی متشکل از سهم های کوچک در اختیار داشته باشید، احتمالا عدد شاخص کل بورس، کارایی زیادی برای شما نخواهد داشت.

شاخص کل بورس تهران از فرابورس شاخص کل چگونه محاسبه می‌شود؟ متمایز است

یکی دیگر از مشکلات محاسبه شاخص کل بورس، تاثیر نداشتن سهم های فرابورسی است و نکته ای که سرمایه گذاران باید به آن دقت کنند، این است که شاخص کلی که در رسانه ها به آن اشاره می شود، مخصوص بورس اوراق بهادار تهران است و شرکت های فرابورس، نقشی در به وجود آوردن این عدد ندارند و شاخص کل بورس برای افرادی که سبد سرمایه گذاری خود را از میان شرکت های فعال در فرابورس انتخاب می کنند، نمی تواند معیار مناسبی باشد.

نقش عرضه اولیه شرکت ها در شاخص کل

یکی دیگر از مشکلات محاسبه شاخص کل بورس، تاثیر عرضه اولیه ها در بالا رفتن این عدد است. در سالیان اخیر ده ها شرکت کوچک و بزرگ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده اند و همانطور که می دانید، معمولا برای بالا بردن جذابیت خرید عرضه های اولیه، قیمت آن را منصفانه و یا حتی پایین تر از ارزش واقعی، در نظر می گیرند و این موضوع باعث بالا رفتن تقاضا برای خرید سهام این شرکت ها می شود و در روزهای بعد از عرضه اولیه، صف خرید سنگین بر روی این نمادها به وجود می آید و چند روز پشت سرهم قیمت سهام این شرکت ها بالا می رود و این موضوع باعث بالا رفتن عدد شاخص کل می شود؛ اما با توجه به میزان تخصیص کم سهام شرکت های عرضه شده برای اولین بار، بالا رفتن قیمت آن تاثیر چندانی در پرتفوی سهامداران ندارد.

به عنوان مثال پس از عرضه اولیه شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) در اوایل سال 1399 که با مشارکت خوب سرمایه گذاران روبرو شد، در روزهای بعد، صف های خرید سنگین برای این نماد به وجود آمد و بالا رفتن قیمت آن باعث افزایش عدد شاخص کل شده بود.

بنابراین بخشی از رشد شاخص کل بورس در سال های اخیر مربوط به عرضه اولیه شرکت های مختلف است و ارتباطی با بازدهی شرکت های فعال در آن ندارد و این موضوع را می توان به عنوان یکی شاخص کل چگونه محاسبه می‌شود؟ از مشکلات محاسبه شاخص کل بورس در نظر گرفت.

آیا عدد شاخص کل دستکاری می شود؟

منظور از دستکاری در شاخص کل بورس به اینصورت است که ممکن است در بعضی از مواقع که کلیت سهم های بازار منفی هستند، با ایجاد هیجانات و بالا بردن قیمت سهم های شاخص ساز، عدد شاخص کل را مثبت کنند؛ اما وقتی که سهامداران به پرتفوی خود مراجعه می کنند، هیچ تناسبی میان سبد خود و بازدهی شاخص کل نمی توانند به وجود بیاورند.

به عنوان مثال در یک روز کاری ممکن است بیشتر سهم ها در محدوده منفی معامله شوند، اما با استفاده از نمادهایی مانند فولاد، فملی، شستا، کچاد، کگل و. که وزن سنگینی در محاسبه این عدد دارند، بتوانند شاخص کل بورس را مثبت کنند.

جمع بندی

شاخص کل بورس یکی از اعدادی است که معمولا در میان فعالان بازار سرمایه شنیده می شود و از آن به عنوان معیاری برای تحلیل وضعیت بازار سرمایه استفاده می کنند؛ اما نحوه محاسبه این شاخص، دارای مشکلاتی شاخص کل چگونه محاسبه می‌شود؟ از قبیل تاثیر سهم های شاخص ساز، تاثیر عرضه اولیه شرکت ها در بالا بردن آن و. است.

شاخص کل بورس چگونه محاسبه می‌شود؟ نحوه محاسبه شاخص کل

شاخص کل بورس، معیاری مهم برای سنجش و بررسی عملکرد کلی بورس، سهم‌های حاضر در آن و رفتار سهام‌داران است.

عملکرد تعداد مشخصی از متغیرها روی محاسبه شاخص کل بورس اثرگذار است.

در حال حاضر بازار سهام بورس اوراق بهادار و دیگر بورس‌های فعال ایران حدود 800 نماد مختلف دارند. بررسی و پیگیری روند حرکت و صعود و نزول تک‌تک این نماد‌ها کاری زمان‌بر و تقریبا نشدنی است.

به همین دلیل است که روش‌های محاسباتی مختلفی برای بررسی داده‌های مربوط به معاملات وجود دارد. یکی از این روش‌ها محاسبه شاخص کل بورس است. برای آشنایی با این شاخص و روش محاسبه آن، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.

شاخص کل بورس ایران چیست؟

شاخص کل، پارامتری است که برای تمایز و تشخیص بین پدیده‌های مختلف که نیاز به ابزاری برای سنجش و مقایسه دارند، استفاده می‌شود.

این شاخص (Index) میزان تغییرات را در یک بازه زمانی نشان می‌دهد و مقایسه پدیده‌های مختلف را آسان‌تر می‌کند.

تشخیص روند شاخص کل برای پیگیری روند اوراق قرضه و دارایی‌های مختلف ضروری محسوب می‌شود. نسبتی که در شاخص کل بورس تشکیل می‌شود از صورت (مجموع ارزش بازاری شرکت‌های بورسی) و مخرج (عدد پایه شاخص) به وجود می‌آید.

از مهم‌ترین معیارهای سنجش عملکرد سرمایه‌گذاری در بورس و حتی سرمایه‌گذاری‌های غیرمالی، می‌توان به همین شاخص کل بورس اشاره کرد. پس به‌طورکلی می‌توان گفت که شاخص کل، نمایی از وضعیت بازار و سهام بازار است.

اطلاعات به دست آمده از شاخص کل بورس به‌طور‌کلی در کنار اندیکاتور‌ها و ابزارهای تحلیلی دیگر کاربرد دارد.

نکته مهمی که درباره شاخص کل بورس باید بدانید این است که به‌طورکلی اطلاعات به‌دست‌آمده از این شاخص زمانی می‌تواند کارآمد باشد که در کنار اطلاعات به‌دست‌آمده از شاخص‌های دیگر سنجیده شود.

شاخص‌هایی مثل شاخص کل قیمت، شاخص هم‌ وزن، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص صنعت و شاخص مالی، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازار اول و بازار دوم، شاخص 50 شرکت برتر، شاخص 30 شرکت برتر و شاخص بازده نقدی دیگر شاخص‌هایی هستند که برای بررسی بورس تهران قابل‌استفاده هستند.

تناقضات مهم در شاخص کل

عده‌ای از تحلیل‌گران کلی بازار معتقدند محاسبه شاخص کل بورس نمایانگر وضعیت بازار نیست. به این دلیل که با انجام معاملات دست‌کاری شده، می‌توان شاخص‌سازی کرد.

نکته مهم دیگر آن است که وقتی از یک شاخص به‌عنوان برآیند مجموعه‌ای از داده‌ها صحبت می‌کنید، قطعا باید قبل از مراجعه به نتایج، از نحوه محاسبه آن شاخص هم اطلاع داشته باشید.

بررسی و اطلاع از نحوه محاسبه است که در بررسی نتایج، دید و درک صحیحی به تحلیل‌گران می‌دهد. این درک صحیح، در نهایت منجر به استفاده صحیح از اطلاعات شاخص هم خواهد شد.

شاخص‌ها تصویری مهم از یک جامعه آماری فعال در بورس نشان می‌دهند که بررسی آن برای تک‌تک اعضای جامعه ممکن‌ نیست. به همین دلیل است که اهمیت این شاخص‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت.

بااین‌وجود، نکته اینجاست که این تصویر دقیقا مشابه با جمع‌ تک‌تک اعضای جامعه نشان داده نمی‌شود و پیش از استفاده از نتایج به‌دست‌آمده از شاخص‌ها، باید درباره صحت و اطلاعات دقیق گفته شده اطمینان داشته باشید.

به همین دلیل است که شاخص‌های دیگری طراحی شده‌ است. اطلاعات هرکدام از این شاخص‌ها می‌تواند ابزار خوبی برای راستی‌آزمایی و صحت داده‌ها باشد. برای مثال شاخص هم‌وزن دقیقا برای همین مسئله ایجاد شده است.

فرمول شاخص کل بورس ایران چیست؟

محاسبه شاخص کل بورس بسیار ساده و قابل‌فهم است. به‌طوری‌که همه تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران بازار می‌توانند از این فرمول و اطلاعات به‌دست‌آمده آن برای تعیین حرکت بعدی خود استفاده کنند.

می‌توان گفت شاخص کل بورس قیمت سهام نماگری است که بیانگر سطح عمومی قیمت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. بورس تهران از فروردین‌ها 1369 بررسی و محاسبه شاخص کل بورس به نام شاخص تیپکس (lndex Tipex) را با عدد مبنای 100 معرفی کرد.

این شاخص در مرکز تحقیقات بازار سرمایه محاسبه می‌شود.

فرمول اصلی این شاخص به‌صورت زیر است:

• «pit» : قیمت شرکت i ام در زمان t
• «qit» : تعداد سهام منتشر شده شرکت i ام در زمان t
• «Di» : عدد پایه در زمان t
• «pi0» : قیمت شرکت i ام در زمان مبدأ
• «qi0» : تعداد سهام منتشر شده شرکت i ام در زمان t
• «n» : تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

این شاخص برای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده و فعال در بورس کاربرد دارد.

زمانی که نماد بورسی شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معاملات آن متوقف شود، قیمت آخرین معامله انجام شده در آن نماد بورسی را برای محاسبه شاخص بورس استفاده می‌کنند.

طبق فرمول محاسبه شاخص کل بورس، تعداد سهام منتشره شرکت‌ها معیار وزن‌دهی در شاخص است. این رویکرد مهم‌ترین عامل برای نقش و اهمیت شرکت‌های بزرگ در تغییرات مهم شاخص محسوب می‌شود.

ویژگی‌های اصلی شاخص سهام بورس

شاخص سهام کل وقتی می‌تواند کارآمد و موثر باشد که ویژگی‌های مهم و اصلی برای بررسی و تعیین قیمت سهام را داشته باشد.

این ویژگی‌ها در بیشتر مواقع شامل موارد زیر است:

• جامعیت
• موزون بودن
• دردسترس‌بودن

1. جامعیت

مهم‌ترین و اولین ویژگی مهمی که برای شاخص کل بهای بورس تهران باید به آن بپردازیم جامعیت آن است. این شاخص بر اساس تمامی سهام پذیرفته شده در بورس تهران محاسبه می‌شود و جامعیت بالایی دارد.

2. موزون بودن شاخص

موزون بودن شاخص از ویژگی‌های دیگری است که باید به آن توجه کرد. موزون بودن به این معنی است که قیمت هر یک از سهام‌ در تعداد سهام منتشره آن شرکت ضرب و در محاسبات شاخص در نظر گرفته می‌شود.

بنابراین، تغییرات قیمت سهام بر اساس تعداد سهام منتشره آن در شاخص قیمت تاثیر مثبت یا منفی خواهد گذاشت. این موضوع نشان می‌دهد که هر چه تعداد سهام بیشتر باشد، تاثیر تغییر آن روی شاخص کل بیشتر خواهد شد.

3. در دسترس‌بودن شاخص

محاسبه شاخص کل بورس امروز با استفاده از سخت‌افزارها و نرم‌افزار‌های مناسب و مختلفی امکان‌پذیر است. همچنین از طریق شبکه کامپیوتری به‌راحتی در اختیار علاقه‌مندان، تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران بازار قرار می‌گیرد.

به‌این‌ترتیب، شاخص کل با ویژگی دردسترس‌بودنش، باعث شده تا همه افراد بتوانند به اطلاعات مهم این شاخص دسترسی پیدا کنند.

با وجود همه اطلاعات مفید و کاربردی به دست آمده از شاخص کل بورس،‌ برخی از منتقدان بر این باورند که اطلاعات این شاخص می‌تواند گمراه‌کننده باشد و بعضا شامل داده‌های دقیقی نیست.

مشکلات مربوط به محاسبه شاخص کل بورس

با وجود همه کاربرد‌ها و اهمیت‌هایی که شاخص کل بازار در تعیین وضعیت کلی بازار دارد، بارهای فعالان بازار سرمایه به عملکرد و نحوه محاسبه شاخص کل انتقاد کرده‌اند.

حتی عده‌ای معتقدند این عدد در مواقع حساس دست‌کاری می‌شود و قابل‌اعتماد نیست. بااین‌حال، چیزی که مشخص است و می‌توان به‌عنوان معایب محاسبه شاخص کل بورس از آن نام برد، شامل موارد زیر است:

1. شرکت‌های شاخص ساز

برخی از شرکت‌های حاضر در بازار را به‌عنوان شرکت‌های شاخص ساز می‌شناسند.

این شرکت‌ها و سهام مربوط به آنها نوسانات زیادی دارند و تغییرات آنها در رقم نهایی شاخص کل موثر است. در واقع این شرکت‌ها بیشترین ارزش بازار را در بین شرکت‌های فعال در بازار سرمایه دارند.

در نتیجه، عدد شاخص کل بورس به‌جای مشخص‌کردن وضعیت کل سهام بازار، بیشتر تحت تاثیر نماد‌های شاخص ساز است. در نتیجه ممکن است اطلاعات به‌دست‌آمده از این شاخص در برخی از محاسبات و روش‌ها معیار قابل قبولی نباشد.

برای مثال، اگر یک سرمایه‌گذار، پرتفویی متشکل از سهم‌های کوچک و غیرشاخص‌ساز داشته باشد، احتمالا عدد شاخص و محاسبه شاخص کل بورس برای سبد سهام و استراتژی معاملاتی او موثر نیست.

2. جدا بودن شاخص کل بورس از شاخص فرابورس

انتقاد دیگری که منتقدان به شاخص کل بورس می‌کنند، تاثیر نداشتن سهام‌ فرابورسی در تعیین این شاخص است.

نکته مهمی که در این مورد باید به آن توجه کنید این است که شاخص کلی که در رسانه‌ها اعلام و صحبت می‌شود، مخصوص بورس اوراق بهادار تهران است و هیچ یک از شرکت‌های فرابورسی در این شاخص در نظر گرفته نمی‌شوند. به همین دلیل شاخص کل برای افرادی که سبد سرمایه‌گذاری خود را از بین شرکت‌های فعال فرابورسی انتخاب می‌کند قابل‌استفاده نیست.

3. اهمیت عرضه اولیه در شاخص کل

یکی دیگر از مشکلاتی که درباره محاسبه شاخص کل بورس وجود دارد، تاثیر عرضه اولیه‌ها در بالارفتن و رشد این شاخص است.

چند سال اخیر و استقبال مردم از بازار بورس باعث شد تا شرکت‌های زیادی قصد ارائه سهام خود در بازار بورس را داشته باشند. به‌این‌ترتیب، شرکت‌های کوچک و بزرگی در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته‌ شده‌اند.

نکته مهمی که وجود دارد، این است که معمولا برای بالابردن جذابیت خرید عرضه‌های اولیه، قیمت آن را منصفانه و حتی پایین‌تر از ارزش واقعی شرکت در نظر می‌گیرند. این کار به طور خود‌جوش باعث بالارفتن تقاضا برای خرید سهام شرکت‌های جدید و کوچک معرفی شده به بازار خواهد شد. این افزایش تقاضا به طور مستقیم روی بالارفتن شاخص کل هم تاثیر خواهد گذاشت.

به همین خاطر منتقدان می‌گویند در سال‌های اخیر بخشی از رشد شاخص کل بورس مربوط به عرضه اولیه شرکت‌های مختلف است و ارتباطی با بازدهی شرکت‌های فعال در آن ندارد. در نتیجه این موضوع می‌تواند یکی از مشکلات محاسبه شاخص کل بورس باشد.

شاخص کل یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس است. این شاخص در کنار شاخص‌های دیگری مثل شاخص هم‌وزن، قیمت سهام و … برای تعیین وضعیت بازار بسیار مفید هستند.

جمع‌بندی

شاخص کل یکی از مهم‌ترین ابزارها و شاخص‌هایی است که معمولا در میان فعالان بازار سرمایه مورداستفاده قرار می‌گیرد.

سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران از این شاخص برای تحلیل و وضعیت بازار سرمایه استفاده می‌کنند. بااین‌وجود، نحوه محاسبه این شاخص مشکلات، نقص‌ها و کاستی‌هایی دارد که باعث شده مورد قبول برخی از تحلیل‌گران نیست، اما هنوز هم نمی‌توان روی اهمیت و کاربرد این شاخص چشم بست.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نحوه محاسبه شاخص کل بورس چگونه است؟

در حال حاضر در بازار سهام در حدود ۸۰۰ نماد وجود دارد، بدون شک پیگیری داده های مربوط به معاملات این نمادها در طول یک روز و یا هر بازه زمانی دیگری، به خصوص از این جنبه که در تمام روزهای غیرتعطیل هفته، معاملات در حال انجام است و بحث بررسی یک یا دو روز نیست، کار نشدنی ایی محسوب می‌شود، لذا استفاده از روش های فرموله کردن برخی اطلاعات مورد نیاز برآمده از داده های مربوط به معاملات نمادها ضرورت پیدا می‌کند.

شاخص کل بورس

شاخص کل، نمائی از وضعیت کلی بازارها را نشان می‌دهد و از این جنبه مانند یک دماسنج عمل می‌کند، گرچه این دماسنج را وقتی کنار تک تک نمادها قرار می‌دهیم به برخی تناقضات بر خواهیم خورد که در ادامه به این موارد نیز اشاره خواهیم کرد.

در نتیجه تا به اینجا می‌دانیم که در بازار سهام برای رصد تغییرات قیمت کلیه نمادها، از یک معیار به نام شاخص کل استفاده می‌‌شود، البته شاخص کل قیمت، شاخص هم‌ وزن، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص صنعت و شاخص مالی، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازار اول و بازار دوم، شاخص ۵۰ شرکت برتر، شاخص ۳۰ شرکت برتر و شاخص بازده نقدی از انواع دیگر شاخص هایی هستند که در بورس تهران قابل استفاده اند.

شاخص ها نماگرهایی هستند که وظیفۀ مشخص کردن شرایط عمومی قیمت یا بازدهی در میان گروهی از شرکت های پذیرفته شده در بورس هستند.

تناقضات بررسی شاخص

برخی معتقدند این شاخص، نمایانگر وضعیت کلی بازار نیست و می‌‌توان با معاملات دست کاری شده شاخص‌ سازی کرد. نکته آن است که وقتی از یک شاخص به عنوان برآیند مجموعه ای از داده های صحبت می‌کنیم، قطعا باید قبل از مراجعه به نتایج از نحوه محاسبه آن اطلاع داشته باشیم،

اطلاع از نحوه محاسبه است که می‌تواند در بررسی نتایج دید و درک صحیحی به ما داده و در نتیجه منجر به استفاده صحیحی از آن نتیجه نیز گردد، بسیاری ایراداتی به شاخص کل وارد می‌کنند و این درحالی است که کافی است که از نحوه محاسبه ان اطلاع داشته باشند و در این حالت رویکرد صحیحی به استفاده به جا شاخص کل چگونه محاسبه می‌شود؟ از این شاخص خواهند داشت.

شاخص ها مانند آینه ای هستند که تصویری از یک جامعه آماری به شما نشان می‌دهند که برای شما بررسی تک تک اعضای آن جامعه میسر نیست، حال نکته آن است که این آینه تصویری دقیقا مشابه با جمع تک تک اعضای جامعه را به شما نشان نمی‌دهد و شما پیش از استفاده از نتایج شاخص ها باید از این حقیقت اطلاع داشته باشید.

طراحی سایر شاخص ها، به خصوص شاخص هم وزن نیز دقیقا برای همین مسئله انجام شد. در این شاخص، همه نمادهای پذیرفته شده در بورس وزنی برابر در محاسبه شاخص کل دارند.

چند نکته در رابطه با شاخص کل

توجه داشته باشید که افزایش شاخص کل همواره به معنای سودآوری یکسان و همزمان تمامی نمادهای بورسی نیست. در حالت کاهش شاخص هم همین مفهوم برقرار است.

در واقع سبد سهام شما ممکن است هیچ ارتباطی با شاخص کل نداشته باشد و حتی همواره در جهت عکس شاخص حرکت کند. لذا مجدد به نکته ای که پیش از این در متن اشاره کردیم باز می‌گردیم، اگر شاخص کل وضعیت مناسبی داشته باشد، شاید این وضعیت مناسب هیچ ربطی به سهامی که شما بررسی می‌کنید یا در سبد خود دارید نداشته باشد. اگر دچار این اشتباه می‌شوید دلیل آن است که درک صحیحی از جزئیات محاسبه شاخص کل ندارید.

در نظر بگیرید که شاخص کل تشکیل شده از تمامی نمادهای بازار است، اما پرتفو شما دربرگیرنده تمام نمادهای بازار نیست، لذا از یک سو می‌توان این گونه تعبیر کرد که هرچقدر پرتفو متنوع تری داشته باشید استفاده از شاخص کل در رابطه با پرتفو شما معنی دار تر خواهد بود.

گرچه موضوع متنوع سازی پرتفو نیز خود معقوله ای جدی و خارج از این بحث است و به طور کوتاه و خلاصه، پرتفویی که در این حد متنوع شده باشد که تعداد سهام آن بالا برود نیز بسیار غیربهینه بوده و استراتژی صحیحی برای سرمایه گذاری نخواهد بود.

فرمول محاسبه شاخص کل بورس

روش محاسبه شاخص کل بورس ماهیتی ساده دارد و از تقسیم ارزش جاری بازار سهام در هر لحظه بر ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبداء ضرب در صد به دست می‌آید. لازم به ذکر است که ارزش جاری هر شرکت از ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت سهام آن و ارزش جاری بازار نیز از جمع ارزش جاری شرکت های پذیرفته شده به دست می‌آید.

بورس تهران از فروردین ماه ۱۳۶۹ اقدام به محاسبه و انتشار شاخص کل قیمت خود با نام تپیکس (TEPIX) نمـوده است. این شـاخص ۵۲ شـرکت که در آن زمـان کـل شرکت هــای پذیرفته شده در بورس را شـامل می‌شدند، در برمی‌گرفت. این شاخص با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

شاخص قیمت بورس تهران تمامی شرکت های پذیرفته شده در بورس را در بر می‌گیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد.

همان گونه که از فرمول مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکت ها معیار وزن دهی در این شاخص است که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت های بزرگ در شاخص می‌شود و این دقیقا نکته ای است که پیش از این در محاسبه جزئیات فرمول شاخص کل اشاره کردیم که باید به آن دقت کرد.

عملا در این فرمول شرکت های کوچک وزن کمتری دارند، به بیان بهتر، حرکت قیمتی کمتری از شرکت های بزرگ تاثیر بیشتری از حرکت قیمتی بزرگتری از شرکت های کوچک دارد، لذا شما در بازار می بینید که ممکن است صنعتی که عمدتا از شرکت های کوچک تشکیل شده است، برای یک هفته تغییرات قیمتی مهمی را به سمت مثبت یا منفی ببیند ولی شاخص کل تغییر جدی نداشته باشد و حال تنها یک روز معامله شدن نمادهای بزرگ تاثیر جدی بر شاخص داشته باشد، یا بسته بودن نمادهای بزرگ عملا می تواند باعث عدم حرکت های جدی در شاخص کل شود.

شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص درآمد کل با نماد TEDPIX از فروردین ۱۳۷۷ در بورس تهران محاسبه و منتشر شاخص کل چگونه محاسبه می‌شود؟ شده است. تغییرات این شاخص نشان گر بازده کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازده نقدی پرداختی، متأثر می‌شود.

این شاخص کلیۀ شرکت های پذیرفته شده در بورس را دربردارد و شیوه وزن دهی و محاسبۀ آن همانند شاخص کل قیمت است و تنها تفاوت میان آن ها در شیو ی تعدیل شاخص کل چگونه محاسبه می‌شود؟ است. شاخص قیمت و بازدهی نقدی بورس تهران با فرمول زیر محاسبه می‌شود:

مخرج این کسر، پایه شاخص قیمت و بازده نقدی در زمان t که در زمان مبدا برابر با یوده، می‌باشد. این تعدیل به شرح فرمول زیر خواهد بود که DPS درآن سود نقدی پرداختی شرکت iام در زمان t+1 است و D پایه شاخص کل قیمت و مابقی متغیرها به شرح توضیحات قبل است:

نحوه محاسبه شاخص بورس

در این مقاله از دلفین وست قصد داریم به نحوه محاسبه شاخص بورس بپردازیم. در انتخاب سهام از طرف سرمایه‌‌‌‌‌‌گذار، میزان بازدهی سهام یک از فاکتورهای مهم در تصمیم‌‌‌‌‌‌گیری است. این‌‌‌‌‌‌که آیا سهام یک شرکت ارزش سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری دارد یا خیر، با درنظر گرفتن معیاری به نام شاخص در بورس مشخص می‌‌‌‌‌‌شود. شاخص‌‌‌‌‌‌های مختلفی در بورس وجود دارد که از طریق فرمول به خصوص خود محاسبه می‌‌‌‌‌‌شوند. در این مقاله قرار بر معرفی روش محاسبه شاخص بورس و فاکتورهای دخیل در آن است.

محاسبه شاخص بورس

نحوه محاسبه شاخص بورس در گروی یک فرمول اولیه است.

در این فرمول براین اساس که چه شاخصی را محاسبه می‌‌‌‌‌‌کنیم، ارزش جاری بازار مربوط به آن را جایگزاری می-کنیم. برای مثال، نحوه محاسبه شاخص مالی به این صورت است که ارزشی که شرکت‌‌‌‌‌‌های مالی در بازار ایجاد کرده‌‌‌‌‌‌اند را در دو زمان مبدأ و محاسبه را در فرمول قرار می‌‌‌‌‌‌دهیم، و در نهایت شاخص مالی را برحسب درصد خواهیم داشت.

شاخص کل بورس چگونه محاسبه می‌‌‌‌‌‌شود؟

شاخص کل بورس باید میزان بازدهی سهام را با درنظر گرفتن نوسانات قیمتی و میزان سود نقدی شرکت‌‌‌‌‌‌ها بیان کند. از این رو فرمول فوق را با ازودن کمی جزئیات کامل‌‌‌‌‌‌تر می‌‌‌‌‌‌کنیم.

همان‌‌‌‌‌‌طور که می‌‌‌‌‌‌دانید، شاخص کل تمام شکت‌‌‌‌‌‌ها را درنظر می‌‌‌‌‌‌گیرد. بنابراین i در فرمول، نشان‌‌‌‌‌‌دهنده تعداد است. در این فرمول p_(it ) قیمت سهام شکت iام در زمان t، q_it تعداد سهامی که شرکت iام در زمان t منتشر کرده است و RD_t پایه شاخص قیمت و بازدة نقدي در زمان t است.

نحوه محاسبه شاخص قیمت

می‌‌‌‌‌‌دانیم که شاخص قیمت تنها فاکتور تغییرات قیمتی را مدنظر دارد. این تفاوت بین شاخص قیمت و شاخص کل است. بنابراین در مخرج فرمول شاخص قیمت، فاکتور R که نماد سود یا بازرده نقدی است وجود ندارد. بنابراین فرمول محاسبه شخص نقدی به صورت زیر خواهد بود.

نحوه محاسبه شاخص شناور آزاد

می‌‌‌‌‌‌دانیم که اصلاح سهام شنا آزاد، به بخشی از سهام شرکت‌‌‌‌‌‌ها فته می‌‌‌‌‌‌شد که مدم عادی آن ا د اختیا دارند و می‌‌‌‌‌‌توان براساس آن آما بهینه‌‌‌‌‌‌ای از وضعیت بورس اوراق بهادار ارائه داد. در محاسبه این شاخص معیارهای مختلفی دخیل هستند، به همین جهت می‌‌‌‌‌‌توان گفت، در بین شاخص‌‌‌‌‌‌ها پیچیده‌‌‌‌‌‌ترین روند محاسبه را دارد. معیارهای زیر در این محاسبات دخیل هستند و هر شش ماه، بازنگری و به روز رسانی می‌‌‌‌‌‌شوند.

• حذف شرکت‌‌‌‌‌‌های تازه‌‌‌‌‌‌ پذیرفته‌‌‌‌‌‌شده
• ارزش بازار و نقدشوندگی
• نظر کمیته بازنگری شاخص

در نهایت پس از اعمال معیارهای یاد شده فرمول شاخص به شکل زیر درخواهد آمد.

در این فرمول، P_j قیمت هر سهم، Q_j تعداد سهام منتشرشده، F_j درصد سهام شناور آزاد هر شرکت و B_t عدد مبنا برای شاخص است.

تعمیم فرمول اصلی به کل شاخص‌‌‌‌‌‌ها

نحوه محاسبه شاخص بورس از یک فرمول واحد پیروی می‌‌‌‌‌‌کند. همان فرمولی که برای محاسبه شاخص کل از آن استفاده می‌‌‌‌‌‌شود. تنها موردی که باید درنظر گرفت، مواردی است که در هر شاخص اهمیت دارد. برای مثال در محاسبه شاخص 30 شرکت بزرگ‌‌‌‌‌‌تر، طبیعی است که سقف تعداد شرکت‌‌‌‌‌‌ها که در فرمول با n مشخص شده-است، 30 خواهدبود. همین موضوع برای شاخص 50 شرکت فعال‌‌‌‌‌‌تنیز وجود دارد. بنابراین فرمول محاسبه شاخص بورس در بین تمامی شاخص‌‌‌‌‌‌ها قابل تعمیم است.

سخن پایانی

شاخص‌‌‌‌‌‌های بورس، معیارهای خوبی برای تحلیل بازار هستند. این شاجنبه‌‌‌‌‌‌های مختلفی ا زبازار را درنظر گرفته و آمار و ارقام مخصوص به هریک را ارائه می‌‌‌‌‌‌دهند. به عنوان سرمایه‌‌‌‌‌‌گذار خوب است با نحوه محاسبه آن‌‌‌‌‌‌ها آشنا باشید. این محاسبات در کنار سایر روش‌‌‌‌‌‌های موجود، تحلیل تکنیکال را ساده‌‌‌‌‌‌تر می‌‌‌‌‌‌کنند. برای آشنایی بهتر با موارد یادشده خوب است از یک دوره آموزشی مثل بورس از صفر کمک بگیرید، تا به تمام نکات این موضوع اشراف پیدا کنید.