حجم مبنا در بورس
در همین راستا یکی از ابزارهایی که از سال ۱۳۸۲ و در زمان تصدی دکتر حسین عبده تبریزی برای کمک به حفظ آرامش در معاملات سهام از آن استفاده می‌شود، حجم مبنا است.
با استفاده از این ابزار، امکان نوسان غیر معمول و کاذب برای سهم‌های بورسی از بین می‌رود. کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نمادهای فعال در بورس تهران است.
حجم حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات مبنـا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد.
هدف
هدف از تعیین حجم مبنا، این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند نوسانات قیمت سهام، در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت گرفته است.
چرا که در غیر اینصورت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار داده و منجر به ایجاد قیمت های غیرواقعی و کاذب در بورس شود.
این ابزار تنها در بورس تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد و میزان آن به طور خودکار، توسط سامانه معاملات اندازه گیری می‌شود.
قیمت پایانی چیست؟
قیمت پایانی به طور ساده عبارت است از قیمتی که بر اساس میانگین وزنی معاملات هر نماد در یک روز به دست می‌آید.
اما آنچه که قیمت پایانی در بورس تهران را از نمادهای مورد معامله در فرابورس جدا می‌کند میزان حجم مبنا تعیین شده از سوی هر یک از این بازارها است.
درحالی که بورس تهران حجم مبنا نمادها را بر اساس قوانین داخلی محاسبه می‌کند، مطابق با دستورالعمل‌های به کار گرفته شده در فرابورس، حجم مبنا برای تمامی نمادهای این بازار «عدد یک» در نظر گرفته شده است.
نابراین قیمت پایانی در هر یک از نمادهای فرابورسی برابر با میانگین موزون تمامی معاملات انجام شده در روز خواهد بود.
این در حالی است که نمادهای بورسی باید برای به دست آمدن قیمت پایانی هر حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات روز عدد حاصل از میانگین وزنی را متناسب با حجم مبنا تعیین شده برای آن نماد تعدیل کنند.
منظور از حجم مبنا چیست؟
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهامی است که شرکت موظف است در طول روز آنها را معامله کرده و مورد داد و ستد قرار دهد، تا قیمت اصلی سهام بتواند در دامنه ماکزیمم و مینیموم قیمت خود نوسان پیدا کند.
اگر یک روز تعداد سهم معامله شده یک شرکت به عدد حجم مبنا نرسد، به همان میزان درصد نوسان قیمت آن سهم کاهش پیدا خواهد کرد. از سال ۱۳۸۲ که این ویژگی به بازار بورس اضافه شد، این عدد چندین بار در شرایط مختلف تغییر پیدا کرده است.
تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس چیست؟
تا پیش از سال ۱۳۸۲ در بازار بورس چیزی تحت عنوان حجم مبنا وجود نداشت و هیجانات کاذب زیادی در قیمت سهام به وجود می‌آمد.
در واقع عنوان حجم مبنا با این هدف وارد بازار بورس شد تا کنترلی بر روی رشد بی‌رویه سهام یا سقوط ارزش آنها وجود داشته باشد
. با تعیین حجم مبنا، سرمایه گذاران آرامش خاطر و اطمینان بیشتری خواهند داشت که نوسانات قیمت سهام بابت تعداد سهامی مشخص و قابل توجه مورد داد و ستد قرار گرفته.
اگر حجم مبنا را از بازار بورس حذف کنند، قیمتها می‌توانند حتی با معامله شدن چند سهم محدود هم تحت تاثیر قرار گرفته و به طور کاذب و غیرواقعی تغییر کنند.
کارکرد قانون جدید حجم مبنا در بورس
کارکرد تغییر قانون حجم مبنا، به نوعی هم اسکیل کردن روند رشد با وضعیت ورود نقدینگی در بازار است.
در بازار فرابورس، انتظار می رود این قانون از سرعت رشد بازار کم کند، اما این موضوع تاثیر خود را بیشتر در سهام شرکت های کوچک تری نشان خواهد داد
که پیش از این و در عدم وجود حجم مبنا با دستکاری قیمت ها، پروژه شدن و با حجم کوچکی از پول رشد می کردند.
گرچه حجم معاملات اکثر این شرکت ها بیش از دو برابر فرمول اتخاذ شده در روز می باشد و با توجه به در نظر گرفتن قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته برای محاسبه حجم مبناء هرچه قیمت بالاتر برود نیاز به حجم مبنای کمتری خواهد بود و این موضوع قیمت ها را به سمت بالاتر سوق می دهد.
حجم مبنا
بنظر می رسد این قانون کمک کند، نزولی شدن متداوم و قفل شدن در صف فروش نداشته و در صف فروش نیز حجم متناسبی دست به دست شود که با ورود سهامدار جدید از شدت نزول کاسته خواهد شد .
در صورت عدم معامله قیمت پایانی ترمز نزول قیمت را خواهد کشید و این مسئله در روزهای منفی به کمک بازار خواهد آمد.
در مجموع با توجه به ورود حجم بالایی از نقدینگی، انتظار می رود چهارچوب های قانونی نیز به مراتب حرفه ای تر و تکمیل شوند، این قانون کمک می کند قیمتها مبتنی بر حجم های واقعی تر مشخص شده و اثر قیمت سازی در بازار کمرنگ تر شود.
در انتها، توضیح ساده این مفهوم چنین است که اگر حجم مبنا برابر با حجم معاملات یک روز یک نماد باشد، قیمت پایانی معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در روز یاد شده خواهد بود.
اما اگر میزان معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از حجم مبنا باشد دیگر نمی‌توانیم قیمت پایانی را تنها با گرفتن میانگین وزنی از همه معاملات آن روز به دست بیاوریم.
چگونگی محاسبه حجم مبنا
در اولین قدم از محاسبه قیمت پایانی روز جاری، ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را به دست می‌آوریم.
سپس تفاوت میانگین به دست آمده با قیمت پایانی روز گذشته را در نسبت معاملات امروز به حجم مبنا ضرب می‌کنیم و آن را به قیمت پایانی روز گذشته اضافه خواهیم کرد تا قیمت پایانی به دست آمده در این روز محاسبه شود.
حجم مبنای کم خوب است یا بد؟
سهمی که حجم مبنای بزرگ‌تر داشته باشد، سخت‌تر دچار نوسان می‌شود.
در این سهم باید تعداد بیشتری سهم معامله شود تا قیمت پایانی بالا برود.
این ماجرا به تنهایی نه خوب است و نه بد. یک حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات سهم با حجم مبنای بزرگ می‌خرید، برای سهم صف خرید تشکیل شده، اما چون سهم خیلی خوب است، کسی حاضر نیست آن را بفروشد.
به همین دلیل حجم مبنا پر نمی‌شود و قیمت بالا نمی‌رود.
فردا، در پیش بازار، این قیمت به عنوان صفر بازار در نظر گرفته می‌شود.
اما همین اتفاق، یک خوبی بزرگ هم دارد. اگر حجم مبنای سهم کوچک بود (مثلا یک سهم) هر کس می‌توانست با پول کم، سهم را مثبت و منفی کند و در روند معاملات اختلال به‌وجود بیاورد.
در این صورت شما فکر می‌کردید سهم مثبت است، خرید خود را انجام می‌دادید، اما اندکی بعد با صف فروش مواجه می‌شدید.
نوسانگیرها و معامله‌گران روزانه، معمولا به حجم مبناهای کوچک علاقه دارند. چرا که می‌توانند روی این نمادها نوسان‌های بیشتری پیدا کرده و سود بالاتری بگیرند.
یکی دیگر از خوبی‌های این قانون این است که تنها با درخواست خرید یا درخواست فروش قیمت جابجا نمی‌شود.
یعنی این طور نیست که تنها با صف تقاضا، و بدون عرضه، قیمت سهم بالا برود.
برای تغییر قیمت حتما باید معامله صورت بگیرد.
حجم مبنای ۱ به چه معنا است؟
برای برخی سهم‌ها ممکن است ببینید که این حجم برابر یک در نظر گرفته شده است.
برای مثال برای حق تقدم‌ها، حجم مبنا برابر با ۱ فرض می‌شود.
معنی این عدد این است که هر تغییری در قیمت آخرین معامله، دقیقا باعث تغییر در قیمت پایانی در همین عدد خواهد شد.
تا پیش از دستورالعمل جدید ، شرکت‌هایی که در فرابورس فعالیت می‌کردند، حجم مبنایی معادل ۱ (یک) داشتند. یعنی کافی بود تا یک سهم در نماد مورد نظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود.
ولی همانطور که عنوان شد در دستورالعمل جدید برای کلیه سهام معامله شده در فرابورس و بازار پایه حجم مبنایی مطابق با جدول بالا درنظر گرفته شده است.
به دلیل آن که تا کنون حجم مبنا در بازارهای پایه و فرابورس در نظر گرفته نمی‌شد، کوچک بودن بسیاری از سهام این بازارها باعث سود جویی برخی حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات از معامله‌گران می‌شد. حال پیش بینی می شود با دستورالعمل جدید ، فعالیت های سفته بازی در این نمادها کاهش یابد.
چرا قیمت سهم در صف خرید ۵+ نمی‌شود؟
یک روز می‌بینید برای سهم شما صف خرید تشکیل شده و تمام روز صف خود را حفظ می‌کند. اما قیمت پایانی آن ۲.۵+ می‌شود. دلیل این ماجرا چیست؟
فرض کنید حجم مبنای سهم یک میلیون برگه باشد. اگر فقط ۵۰۰ هزار برگه سهم معامله شود، نصف حجم مبنا پر شده است. پس فقط نصف ۵ درصد یعنی ۲.۵ درصد به قیمت پایانی اضافه می‌شود.
مثلا اگر سهم ۱۰۰۰ تومان باشد، قیمت آن به ۱۰۲۵ تومان می‌رسد. روز بعد این قیمت (۱۰۲۵ تومان) صفر تابلو خواهد بود.
اگر فقط ۱۰۰ هزار سهم معامله شود، قیمت پایانی در این سهم به‌خصوص ۰.۵ درصد بالا می‌رود و قیمت پایانی به ۱۰۰۵ تومان می‌رسد.
چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون دیگران هم مثل شما باور دارند که سهم خوب است و کسی حاضر نمی‌شود آن را بفروشد.
حجم مبنا در تابلوخوانی
برای خرید سهام یکی از مهم ترین مواردی که بایستی بررسی شود تابلوی معاملات آن سهام است. در تابلوی معاملات یک سهم اطلاعات فراوانی از آن در دسترس است که مهم ترین آن قیمت سهام است. در این قیمت موارد مهمی تاثیرگذار است که یکی از آنها، حجم مبناست.
برای بررسی جزئیات مهم از روند معاملات هر سهم ، در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، می توان این اطلاعات را مشاهده کرد.
حجم مبنا در بورس
در همین راستا یکی از ابزارهایی که از سال ۱۳۸۲ و در زمان تصدی دکتر حسین عبده تبریزی برای کمک به حفظ آرامش در معاملات سهام از آن استفاده می‌شود، حجم مبنا است.
با استفاده از این ابزار، امکان نوسان غیر معمول و کاذب برای سهم‌های بورسی از بین می‌رود. کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نمادهای فعال در بورس تهران است.
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید در طول روز، معامله شود تا قیمت آن حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزایش یا کاهش یابد.
هدف
هدف از تعیین حجم مبنا، این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند نوسانات قیمت سهام، در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت گرفته است.
چرا که در غیر اینصورت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار داده و منجر به ایجاد قیمت های غیرواقعی و کاذب در بورس شود.
این ابزار تنها در بورس تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد و میزان آن به طور خودکار، توسط سامانه معاملات اندازه گیری می‌شود.
قیمت پایانی چیست؟
قیمت پایانی به طور ساده عبارت است از قیمتی که بر اساس میانگین وزنی معاملات هر نماد در یک روز به دست می‌آید.
اما آنچه که قیمت پایانی در بورس تهران را از نمادهای مورد معامله در فرابورس جدا می‌کند میزان حجم مبنا تعیین شده از سوی هر یک از این بازارها است.
درحالی که بورس تهران حجم مبنا نمادها را بر اساس قوانین داخلی محاسبه می‌کند، مطابق با دستورالعمل‌های به کار گرفته شده در فرابورس، حجم مبنا برای تمامی نمادهای این بازار «عدد یک» در نظر گرفته شده است.
نابراین قیمت پایانی در هر یک از نمادهای فرابورسی برابر با میانگین موزون تمامی معاملات انجام شده در روز خواهد بود.
این در حالی است که نمادهای بورسی باید برای به دست آمدن قیمت پایانی هر روز عدد حاصل از میانگین وزنی را متناسب با حجم مبنا تعیین شده برای آن نماد تعدیل کنند.
منظور از حجم مبنا چیست؟
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهامی است که شرکت موظف است در طول روز آنها را معامله کرده و مورد داد و ستد قرار دهد، تا قیمت اصلی سهام بتواند در دامنه ماکزیمم و مینیموم قیمت خود نوسان پیدا کند.
اگر یک روز تعداد سهم معامله شده یک شرکت به عدد حجم مبنا نرسد، به همان میزان درصد نوسان قیمت آن سهم کاهش پیدا خواهد کرد. از سال ۱۳۸۲ که این ویژگی به بازار بورس اضافه شد، این عدد چندین بار در شرایط مختلف تغییر پیدا کرده است.
تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس چیست؟
تا پیش از سال ۱۳۸۲ در بازار بورس چیزی تحت عنوان حجم مبنا وجود نداشت و هیجانات کاذب زیادی در قیمت سهام به وجود می‌آمد.
در واقع عنوان حجم مبنا با این هدف وارد بازار بورس شد تا کنترلی بر روی رشد بی‌رویه سهام یا سقوط ارزش آنها وجود داشته باشد
. با تعیین حجم مبنا، سرمایه گذاران آرامش خاطر و اطمینان بیشتری خواهند داشت که نوسانات قیمت سهام بابت تعداد سهامی مشخص و قابل توجه مورد داد و ستد قرار گرفته.
اگر حجم مبنا را از بازار بورس حذف کنند، قیمتها می‌توانند حتی با معامله شدن چند سهم محدود هم تحت تاثیر قرار گرفته و به طور کاذب و غیرواقعی تغییر کنند.
کارکرد قانون جدید حجم مبنا در بورس
کارکرد تغییر قانون حجم مبنا، به نوعی هم اسکیل کردن روند رشد با وضعیت ورود نقدینگی در بازار است.
در بازار فرابورس، انتظار می رود این قانون از سرعت رشد بازار کم کند، اما این موضوع تاثیر خود را بیشتر در سهام شرکت های کوچک تری نشان خواهد داد
که پیش از این و در عدم وجود حجم مبنا با دستکاری قیمت ها، پروژه شدن و با حجم کوچکی از پول رشد می کردند.
گرچه حجم معاملات اکثر این شرکت ها بیش از دو برابر فرمول اتخاذ شده در روز می باشد و با توجه به در نظر گرفتن قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته برای محاسبه حجم مبناء هرچه قیمت بالاتر برود نیاز به حجم مبنای کمتری خواهد بود و این موضوع قیمت ها را به سمت بالاتر سوق می دهد.
حجم مبنا
بنظر می رسد این قانون کمک کند، نزولی شدن متداوم و قفل شدن در صف فروش نداشته و در صف فروش نیز حجم متناسبی دست به دست شود که با ورود سهامدار جدید از شدت نزول کاسته خواهد شد .
در صورت عدم معامله قیمت پایانی ترمز نزول قیمت را خواهد کشید و این مسئله در روزهای منفی به کمک بازار خواهد آمد.
در مجموع با توجه به ورود حجم بالایی از نقدینگی، انتظار می رود چهارچوب های قانونی نیز به مراتب حرفه ای تر و تکمیل شوند، این قانون کمک می کند قیمتها مبتنی بر حجم های واقعی تر مشخص شده و اثر قیمت سازی در بازار کمرنگ تر شود.
در انتها، توضیح ساده این مفهوم چنین است که اگر حجم مبنا برابر با حجم معاملات یک روز یک نماد باشد، قیمت پایانی معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در روز یاد شده خواهد بود.
اما اگر میزان معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از حجم مبنا باشد دیگر نمی‌توانیم قیمت پایانی را تنها با گرفتن میانگین وزنی از همه معاملات آن روز به دست بیاوریم.
چگونگی محاسبه حجم مبنا
در اولین قدم از محاسبه قیمت پایانی روز جاری، ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را به دست می‌آوریم.
سپس تفاوت میانگین به دست آمده با قیمت پایانی روز گذشته را در نسبت معاملات امروز به حجم مبنا ضرب می‌کنیم و آن را به قیمت پایانی روز گذشته اضافه خواهیم کرد تا قیمت پایانی به دست آمده در این روز محاسبه شود.
حجم مبنای کم خوب است یا بد؟
سهمی که حجم مبنای بزرگ‌تر داشته باشد، سخت‌تر دچار نوسان می‌شود.
در این سهم باید تعداد بیشتری سهم معامله شود تا قیمت پایانی بالا برود.
این ماجرا به تنهایی نه خوب است و نه بد. یک سهم با حجم مبنای بزرگ می‌خرید، برای سهم صف خرید تشکیل شده، اما چون سهم خیلی خوب است، کسی حاضر نیست آن را بفروشد.
به همین دلیل حجم مبنا پر نمی‌شود و قیمت بالا نمی‌رود.
فردا، در پیش بازار، این قیمت به عنوان صفر بازار در نظر گرفته می‌شود.
اما همین اتفاق، یک خوبی بزرگ هم دارد. اگر حجم مبنای سهم کوچک بود (مثلا یک سهم) هر کس می‌توانست با پول کم، سهم را مثبت و منفی کند و در روند معاملات اختلال به‌وجود بیاورد.
در این صورت شما فکر می‌کردید سهم مثبت است، خرید خود را انجام می‌دادید، اما اندکی بعد با صف فروش مواجه می‌شدید.
نوسانگیرها و معامله‌گران روزانه، معمولا به حجم مبناهای کوچک علاقه دارند. چرا که می‌توانند روی این نمادها نوسان‌های بیشتری پیدا کرده و سود بالاتری بگیرند.
یکی دیگر از خوبی‌های این قانون این است که تنها با درخواست خرید یا درخواست فروش قیمت جابجا نمی‌شود.
یعنی این طور نیست که تنها با صف تقاضا، و بدون عرضه، قیمت سهم بالا برود.
برای تغییر قیمت حتما باید معامله صورت بگیرد.
حجم مبنای ۱ به چه معنا است؟
برای برخی سهم‌ها ممکن است ببینید که این حجم برابر یک در نظر گرفته شده است.
برای مثال برای حق تقدم‌ها، حجم مبنا برابر با ۱ فرض می‌شود.
معنی این عدد این است که هر تغییری در قیمت آخرین معامله، دقیقا باعث تغییر در قیمت پایانی در همین عدد خواهد شد.
تا پیش از دستورالعمل جدید ، شرکت‌هایی که در فرابورس فعالیت می‌کردند، حجم مبنایی معادل ۱ (یک) داشتند. یعنی کافی بود تا یک سهم در نماد مورد نظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود.
ولی همانطور که عنوان شد در دستورالعمل جدید برای کلیه سهام معامله شده در فرابورس و بازار پایه حجم مبنایی مطابق با جدول بالا درنظر گرفته شده است.
به دلیل آن که تا کنون حجم مبنا در بازارهای پایه و فرابورس در نظر گرفته نمی‌شد، کوچک بودن بسیاری از سهام این بازارها باعث سود جویی برخی از معامله‌گران می‌شد. حال پیش بینی می شود با دستورالعمل جدید ، فعالیت های سفته بازی حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات در این نمادها کاهش یابد.
چرا قیمت سهم در صف خرید ۵+ نمی‌شود؟
یک روز می‌بینید برای سهم شما صف خرید تشکیل شده و تمام روز صف خود را حفظ می‌کند. اما قیمت پایانی آن ۲.۵+ می‌شود. دلیل این ماجرا چیست؟
فرض کنید حجم مبنای سهم یک میلیون برگه باشد. اگر فقط ۵۰۰ هزار برگه سهم معامله شود، نصف حجم مبنا پر شده است. پس فقط نصف ۵ درصد یعنی ۲.۵ درصد به قیمت پایانی اضافه می‌شود.
مثلا اگر سهم ۱۰۰۰ تومان باشد، قیمت آن به ۱۰۲۵ تومان می‌رسد. روز بعد این قیمت (۱۰۲۵ تومان) صفر تابلو خواهد بود.
اگر فقط ۱۰۰ هزار سهم معامله شود، قیمت پایانی در این سهم به‌خصوص ۰.۵ درصد بالا می‌رود و قیمت پایانی به ۱۰۰۵ تومان می‌رسد.
چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون دیگران هم مثل شما باور دارند که سهم خوب است و کسی حاضر نمی‌شود آن را بفروشد.
حجم مبنا در تابلوخوانی
برای خرید سهام یکی از مهم ترین مواردی که بایستی بررسی شود تابلوی معاملات آن سهام است. در تابلوی معاملات یک سهم اطلاعات فراوانی از آن در دسترس است که مهم ترین آن قیمت سهام است. در این قیمت موارد مهمی تاثیرگذار است که یکی از آنها، حجم مبناست.
برای بررسی جزئیات مهم از روند معاملات هر سهم ، در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، می توان این اطلاعات را مشاهده کرد.
حجم مبنا چیست و چه مزایایی دارد؟
مفهوم حجم مبنا مانند اهرمی است که از رشد و افت غیرمعمول قیمتها جلوگیری می‌کند و به منزله سوپاپ اطمینان عمل می‌کند. در حقیقت قیمت سهم برگرفته از میزان معاملات خواهد بود. برای بیان فلسفه وجودی حجم مبنا این امر را در نظر بگیرید که قوانینی که در بازارهای مالی در سراسر جهان وجود دارد
مفهوم حجم مبنا مانند اهرمی است که از رشد و افت غیرمعمول قیمتها جلوگیری می‌کند و به منزله سوپاپ اطمینان عمل می‌کند. در حقیقت قیمت سهم برگرفته از میزان معاملات خواهد بود.
برای بیان فلسفه وجودی حجم مبنا این امر را در نظر بگیرید که قوانینی که در بازارهای مالی در سراسر جهان وجود دارد به گونه‌ای تدوین شده‌اند که علاوه بر تعیین چارچوب قیمتی مشخص و مناسب، هیچ فرصتی در اختیار افراد سودجو و منفعت‌‌طلب قرار نگیرد و آنها نتوانند دخالتی در روند بازار داشته باشند. پس طبیعی است که برای جلوگیری از نفوذ و مداخله این افراد، راه‌حل‌هایی به کار گرفته شود. به این صورت، معاملات، روند طبیعی خود را خواهند داشت و بازار سهام شاهد نوسان‌های نامتعارف نخواهد بود. این امر جلوگیری از ضرر و زیان سرمایه‌گذاران را در پی دارد.
ایجاد یک چارچوب امن برای شرکت‌های فعال در بورس، کارگزاران و سهام‌داران (چه حقیقی و چه حقوقی) اقدامی است که موجب می‌شود طرفین بدون دغدغه و با بالاترین سطح امنیت به معامله و خرید و فروش بپردازند. در تمام بازارهای سرمایه دنیا نظیر بورس نیویورک، توکیو، فرانکفورت و دیگر بازارها، نظارت‌هایی صورت می‌گیرد تا از رعایت چارچوب‌های موجود و عدم تخطی از قوانین، اطمینان حاصل شود. سازمان بورس و اوراق بهادار ایران نیز همین رویه را در پیش گرفته است و بر بورس و فرابورس نظارت کامل دارد تا از هرگونه تخلف و عدول از چارچوب‌ها جلوگیری کند.
یکی از این چارچوب‌های قیمتی، مفهومی به نام حجم مبنا است که در ادامه با آن آشنا خواهید شد.
حجم مبنا چیست؟
در سال ۱۳۸۲ و زمانی که دکتر حسین عبده تبریزی دبیرکل بورس اوراق بهادار تهران بود، برای نخستین بار مفهومی به نام حجم مبنا مطرح شد که اکنون از آن برای محاسبه قیمت پایانی هر یک از سهم‌های موجود مورد استفاده قرار می‌گیرد. هیچ‌یک از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران دخالتی در تعیین میزان حجم مبنا ندارند و این امر بر عهده سامانه معاملات است. میزان این عدد برای هر سهم در تابلوی مربوط به آن در سایت tsetmc.com قابل مشاهده است. برای این که بهتر با این مفهوم آشنا شویم، بهتر است ابتدا به سراغ تعریف قیمت پایانی برویم و با بررسی یک مثال، میزان تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی را مشاهده کنیم.
تعریف قیمت پایانی
قیمت پایانی از طریق محاسبه میانگین وزنی معاملات در هر روز به دست می‌آید. یعنی با توجه به این که بیشترین حجم معاملات در هر روز در چه قیمتی صورت گرفته است، قیمت پایانی را محاسبه می‌کنند. تا قبل از تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۹۸، وجود حجم مبنا یکی از تفاوت‌های میان نمادهای بورسی و فرابورسی بود؛ به این صورت که در نمادهای فرابورسی این عدد، برابر یک بود ولی در نمادهای بورسی مقدار آن به شیوه‌ای که در ادامه خواهیم گفت برای هر نماد محاسبه می‌شد. پس از این تاریخ بود که این عدد برای نمادهای فرابورسی نیز محاسبه شد و مقدار آن دیگر برابر یک نبود. این عدد بر اساس قوانین داخلی و طبق یک دستورالعمل مشخص محاسبه می‌شود و هر از گاهی با توجه به قوانین جدید، دستخوش تغییر می‌شود. به طور خلاصه، برای به دست آوردن قیمت پایانی در هر روز، باید میانگین وزنی معاملات را با توجه به حجم مبنای تعریف شده برای هر سهم محاسبه کنیم.
تعریف دقیق حجم مبنا
حجم مبنا عددی است که تعداد سهم معامله شده باید بیشتر یا مساوی آن باشد تا تغییرات مجاز قیمتی برای هر سهم به صورت کامل برای تعیین دامنه قیمت روز بعد اعمال شود. دلیل تعیین این عدد و محدود کردن آن این است که سرمایه‌گذاران اطمینان حاصل کنند که نوسانات با میزان معاملات ارتباط مستقیمی دارد و این دو بر هم تاثیر مناسبی می‌گذارند. در صورتی که این حجم وجود نداشته باشد، احتمالا شاهد قیمت‌های غیرواقعی خواهیم بود.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار در جلسه‌ای در تاریخ هفتم اسفند ماه ۱۳۹۸ تصویب کرد که میزان این حجم برای تمامی نمادهای موجود در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس ایران برابر ۴ در هر ده هزار سهم است. بر اساس اعلام سازمان فرابورس، حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم برابر ۵۰ میلیارد ریال و در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه به ترتیب ۲۰، ۱۰ و ۵ میلیارد ریال تعیین شده است. بر همین اساس حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌هایی که سرمایه‌ای برابر با ۲۰ هزار میلیارد ریال و یا بیش از آن دارند، برابر ۱۲۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است و برای شرکت‌هایی که دارای سرمایه‌ای کمتر از این میزان هستند، این میزان برابر ۱۰ میلیارد ریال تعیین شده است.
| طبقه‌بندی حداقل ارزش پایه | ارزش معادل |
| حداقل ارزش مبنای بازار اول و دوم فرابورس | ۵۰ میلیارد ریال |
| حداقل ارزش مبنای تابلو زرد | ۲۰ میلیارد ریال |
| حداقل ارزش مبنای تابلو نارنجی | ۱۰میلیارد ریال |
| حداقل ارزش مبنای تابلو قرمز | ۵ میلیارد ریال |
| طبقه‌بندی حداکثر ارزش پایه | ارزش معادل |
| حداکثر ارزش مبنای شرکت با سرمایه‌ی ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر | ۱۲۰ میلیارد ریال |
| حداکثر ارزش مبنای شرکت با سرمایه‌ی کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال | ۱۰۰ میلیارد ریال |
بیشتر بخوانید: معاملات بلوکی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
برای تعیین این عدد در هر سهم به قیمت پایانی آن در آخرین روز معاملاتی هر هفته مراجعه می‌کنند و عدد به دست آمده، در اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال خواهد شد. همچنین اگر هر شرکت اقداماتی در راستای تغییر سرمایه انجام داده باشد، با توجه به جداول بالا و اعداد مشخص شده، تغییرات حجم مبنا اعمال خواهد شد. بر طبق این توضیحات مشخص می‌شود که این عدد قابل تغییر است و میزان ثابتی ندارد و با توجه به قیمت سهم تغییر می‌کند. یعنی اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، این عدد کم می‌شود و در صورت کاهش قیمت سهم، این عدد افزایش خواهد یافت.
همچنین طبق مصوبات، از تاریخ ۱۲ اسفند ماه ۹۸، تغییراتی در بازار اعمال شد و حداقل ارزش حجم مبنا (میزان این حجم ضرب‌در قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هر هفته) برابر ۵۰ میلیارد ریال تعیین شد. بر همین اساس، این عدد برای شرکت‌هایی که ۲۰ هزار میلیارد ریال یا بیشتر سرمایه دارند، معادل ۱۲۰ میلیارد ریال و در صورت داشتن سرمایه‌ای کمتر از این میزان، برابر ۱۰۰ میلیارد ریال خواهد بود. پیش از تصویب این ارقام، حداقل ارزش ۵۰۰ میلیون ریال و حداکثر آن ۱۰ میلیارد ریال بود.
قانون جدید حجم مبنا در بورس و تاثیرات آن
تطابق میان نقدینگی تزریق شده به بازار و روند رشد سهام از جمله مواردی است که در تغییر قانون فوق بر آن تاکید شده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این امر منجر به کاهش سرعت رشد بازار در نمادهای فرابورسی می‌شود اما اثر چشم‌گیر این اتفاق در شرکت‌های کوچک قابل ملاحظه خواهد بود؛ شرکت‌هایی که پیش از این به دلیل عدم وجود حجم مبنا با دستکاری قیمتها مواجه می‌شدند و با ورود حجم کمی از نقدینگی رشد می‌کردند. هرچند حجم معاملات در اکثر این نمادها، روزانه بیش از دو برابر میزانی است که در فرمول مذکور، تعیین شده است و با توجه به قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هر هفته، بالا رفتن قیمت موجب کم شدن حجم مبنا خواهد شد و این مسئله موجب می‌شود که سهام شرکت‌ها قیمت‌های بالاتری را به خود ببینند.
تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی
انتظار می‌رود که قوانینی از قبیل اعمال حجم مبنا از نزولی شدن بازار و قفل شدن صفوف فروش جلوگیری کنند و حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات همچنین در صف فروش نیز حجم متناسبی جابه‌جا شود و ورود سهام‌داران جدید از افت شدید قیمت بکاهد و در صورت عدم معامله قیمت پایانی، روند نزولی متوقف خواهد شد و این امر در روزهایی که بازار قرمز است، نکته مثبتی به حساب می‌آید. به طور کلی اگر حجم بالای ورود نقدینگی را در نظر بگیریم، می‌توان خوش‌بین بود که این چارچوب‌های جدید، روز به روز حرفه‌ای‌تر و کارآمدتر شوند. از مزایای این امر، جلوگیری از قیمت‌سازی‌های غیرواقعی و دستکاری در بازار خواهد بود.
به صورت خلاصه، اگر حجم معاملات با حجم مبنا برابر باشد، قیمت پایانی معاملات در یک روز، با میانگین وزنی معاملات در آن روز برابر خواهد بود. اما در صورتی که حجم معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از این حجم باشد، آن‌گاه باید با انجام برخی محاسبات، قیمت پایانی را به دست آوریم. این‌طور در نظر بگیرید که حجم مبنا مانند ظرفی است که اگر کمتر از گنجایشش پر شود، به همین میزان اثرگذاری‌اش بر قیمت پایانی کمتر خواهد بود.
نحوه محاسبه حجم مبنا
برای اینکه این موضوع بهتر در ذهن شما ثبت شود، در اینجا مثالی ارائه می‌کنیم. فرض کنید که قیمت پایانی سهام یک شرکت در روز گذشته ۱۰۰۰ ریال و میانگین وزنی معاملات امروز ۱۲۰۰ ریال بوده است. یعنی قیمت پایانی روز گذشته و میانگین وزنی معاملات امروز ۲۰۰ ریال اختلاف دارند. حال اگر حجم مبنا برابر ۱ باشد، این ۲۰۰ ریال به قیمت پایانی روز گذشته اضافه خواهد شد و قیمت صفر تابلو برای روز بعد برابر ۲۰۰+۱۰۰۰ ریال خواهد بود که معادل همان میانگین وزنی امروز است. اما اگر حجم مبنا داشته باشیم چه اتفاقی می‌افتد؟ در این شرایط دو حالت رخ می‌دهد: ۱- میانگین وزنی از این حجم بیشتر خواهد بود ۲- میانگین وزنی از این حجم کمتر خواهد بود.
اگر میانگین وزنی از این حجم بیشتر یا مساوی آن باشد، مشابه حالتی است که حجم مبنا برابر ۱ خواهد بود اما اگر کمتر از این میزان باشد، باید به درصد آن توجه کرد.
بیشتر بخوانید: حباب بورس حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات به چه معناست؟
به عنوان مثال، فرض کنید حجم مبنای یک نماد برابر ۲ میلیون باشد. حال تصور کنید میزان معاملات این نماد در امروز برابر ۱ میلیون است. در این صورت قیمت پایانی با توجه به درصدی از حجم مبنا که پر شده است محاسبه می‌شود. طبق فرمول زیر می‌توانید قیمت پایانی امروز را محاسبه کنید:
قیمت پایانی روز گذشته: ۱۰۰۰ ریال
میانگین وزنی معاملات امروز: ۱۲۰۰ ریال
حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
حجم معاملات امروز: ۱ میلیون سهم
طبق این فرمول، قیمت پایانی در مثال بالا برابر است با ۱۱۰۰.
بنابراین بازه قیمتی مجاز برای معاملات روز بعد برابر است با مثبت و منفی ۵ درصد قیمت پایانی امروز؛ یعنی قیمت مجاز در بازه ۱۰۴۵ تا ۱۱۵۵ خواهد بود.
حجم مبنا چیست؟ نحوه مشاهده و محاسبه حجم مبنا انواع سهام
از حجم مبنا معمولاً زمانی استفاده می‌شود که سازمان بورس می‌خواهد از دخالت افراد سودجو در دستکاری قیمتها جلوگیری کند. هدف سازمان بورس از اعمال حجم مبنا در بورس فراهم کردن بستری سالم برای قیمت‌گذاری سهام شرکت‌ها است.
تاریخچه و اصول حجم مبنا
در سال 1382 سازمان بورس و اوراق بهادار زیر نظر حسین عبده تبریزی مفهوم حجم مبنا در بازار بورس را به منظور برقراری ثبات و آرامش در معاملات سهام معرفی کرد. با وجود حجم مبنا، امکان ایجاد نوسان‌های کاذب و غیرمنطقی در قیمت سهام بورسی از بین می‌رفت.
حجم مبنا توسط سامانه معاملات محاسبه می‌شود و مقدار آن برای هر نماد را می‌توان با مراجعه به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران مشاهده کرد. میزان حجم مبنا در ابتدا معادل 15 درصد از کل سهام یک شرکت و در طول یک سال تعیین شد.
اگر تعداد روزهای کاری یک سال را 250 روز در نظر بگیریم، حجم مبنای هر سهم برابر با 0.0006 (شش ده هزارم) تعداد کل سهام آن شرکت در هر روز می‌شود. یعنی حداقل سهم‌های یک شرکت که باید در یک روز معامله شود تا امکان اعمال حداکثر نوسان در قیمت سهم فراهم شود باید شش ده هزارم کل تعداد سهام شرکت باشد.
از سال 1393 به بعد این رقم تغییر کرده و برابر با 10 درصد کل سهام برای یک سال و 0.0004 (چهار ده هزارم) کل سهام شرکت‌ها برای یک روز در نظر گرفته شده است. همچنین، حداکثر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با سرمایه 20 هزار میلیارد و بیشتر، معادل 120 میلیارد ریال و برای شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، حداکثر حجم مبنا 100 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.
طبقه‌بندی حداقل ارزش شرکت‌های بورسی حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات و حجم مبنا
نحوه مشاهده حجم مبنا
برای مشاهده حجم مبنای نمادهای بورسی مختلف باید به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.com مراجعه کنید. تصاویر زیر نحوه مشاهده حجم مبنای نماد «وتجارت» را نشان می‌دهد.
راهنمای مشاهده حجم مبنای نماد «وتجارت» در سامانه tsetmc.com
کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی سهام شرکت‌های فعال بورسی است. اما قیمت پایانی دقیقاً به چه معناست؟
قیمت پایانی سهام
به بیان ساده، قیمت میانگین قیمتی است که براساس میانگین وزنی معاملات روزانه هر نماد به دست می‌آید. اما وجه تمایز قیمت پایانی نمادهای بورسی از سهام معامله شده در بازار فرابورس در میزان حجم مبنایی است که در هر بازار تعیین می‌شود.
از این رو قیمت پایانی نمادهای فرابورسی با میانگین موزون مجموع معاملات انجام شده در طول روز برابر است. این در حالی است که در بازار بورس برای به دست آوردن قیمت پایانی باید عدد حاصل از میانگین وزنی را متناسب با حجم مبنای تعیین شده برای هر نماد تعدیل کرد.
شایان ذکر است که حجم مبنای شرکت‌های بورسی از تاریخ 12 اسفند 1398 تغییر کرده و در بازار فرابورس نیز از حجم مبنا برای محاسبه قیمت پایانی استفاده می‌شود و این عدد دیگر برای تمام نمادها «یک» نیست.
حجم مبنا در بورس چیست؟
در وب سایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران در تعریف حجم مبنا چنین آمده است:
«آن تعداد از یک نوع اوراق بهادار که باید در هر روز مورد معامله قرار بگیرد تا حداکثر درصد نوسان مجاز آن روز در تعیین قیمت روز بعد نماد لحاظ شود.»
با وجود حجم مبنا، معامله‌گران مطمئن خواهند بود که نوسان‌های قیمت یک نماد در نتیجه معاملات واقعی ایجاد شده و حداقل تعداد مشخصی از سهام شرکت توسط معامله‌گران بازار خرید و فروش شده است. حجم معاملات مانع از رسیدن سهم به قیمت‌های کاذب می‌شود.
نحوه محاسبه حجم مبنا
نحوه اعمال حجم مبنا در قیمت پایانی سهام را با یک مثال عینی توضیح می‌دهیم.
فرض کنید حجم مبنای تعیین شده برای یک نماد بورسی 2 میلیون سهم است. همچنین، فرض کنید قیمت پایانی این سهم در روز گذشته 120 تومان بوده و تعداد یک میلیون از این سهم (معادل 50 درصد حجم مبنا) در طول روز داد و ستد شده است.
در چنین شرایطی برای محاسبه قیمت پایانی روز جاری ابتدا باید میانگین وزنی معاملات آن روز را محاسبه کنیم. در مرحله بعد اختلاف میانگین به دست آمده با قیمت پایانی نماد در روز گذشته را در نسبت تعداد سهام معامله شده به حجم مبنا ضرب کرده و آن را به قیمت پایانی روز گذشته اضافه می‌کنیم تا قیمت پایانی روز جاری را به دست آوریم.
اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری را 130 در نظر بگیریم، آن وقت قیمت پایانی روز جاری 125 تومان خواهد بود. نحوه به دست آوردن قیمت پایانی تحت تاثیر حجم مبنا را به صورت خلاصه در زیر مشاهده می‌کنید:
- میانگین وزنی معاملات امروز: 130
- قیمت پایانی روز گذشته: 120 تومان
- حجم مبنا: 2 میلیون سهم
- حجم معاملات روز جاری: 1 میلیون سهم
- اختلاف میانگین وزنی معاملات روز جاری با قیمت پایانی روز گذشته: 10 = 120-130
- تعدیل با حجم مبنا: 5 = 0.5×10
- قیمت پایانی روز امروز: 125 = 5+120
مزایا و معایب حجم مبنا چیست؟
از جمله ویژگی‌های مثبت حجم مبنا می‌توان به پیشگیری از به وجود آمدن نوسان‌های شدید و رسیدن سهم به قیمت‌های کاذب اشاره کرد. از سوی دیگر، حجم مبنا موجب شکل‌گیری صف‌های معاملاتی خرید و فروش می‌شود که در نتیجه آن بخش بزرگی از سرمایه موجود در بازار (نقدینگی) که می‌توانست وارد سهام دیگر شود بلوکه و قفل می‌شود.
وجود حجم مبنا به ویژه در سهامی که حجم مبنای بالایی دارند مانع نوسان زیاد قیمت می‌شود، از این رو معامله‌گران نوسان‌گیر برای فعالیت خود به نمادهای با حجم مبنای کم روی می‌آورند.
در نهایت باید گفت که حجم مبنا تنها مختص بازار بورس ایران است و در بورس‌های کشورهای دیگر چنین عاملی وجود ندارد.
سوالات متداول
حجم مبنا یکی از قوانینی است که سازمان بورس برای کنترل نوسان‌های شدید قیمت سهام وضع کرده است. حجم مبنای یک نماد تعداد سهمی است که باید در طول یک جلسه معاملاتی خرید و فروش شود.
براساس مصوبه سازمان بورس، حجم مبنای کلیه شرکت‌های بورسی چهار در ده هزارم (0.0004) تعداد سهام شرکت است.
حداقل ارزش مبنا برای تمام شرکت‌های بورسی 50 میلیارد ریال و حداکثر آن برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بیشتر، 120 میلیارد ریال است. این رقم برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است که تعداد آن بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.
سخن پایانی
حجم مبنا در بورس یکی از عوامل کنترل کننده دامنه نوسان قیمت است که به زبان ساده به معنای تعداد مشخصی از سهام یک شرکت است که باید در طول روز مورد معامله قرار بگیرد تا حداکثر درصد نوسان قانونی در قیمت آن سهم اعمال شود.
مفهوم حجم مبنا در کنار مزایایی که دارد می‌تواند موجب قفل شدن معاملات سهام و شکل‌گیری صف‌های خرید و فروش و در نتیجه بلوکه شدن سرمایه فعالان بازار شود.
در این مقاله سعی کردیم تا پاسخ جامعی به سوال «حجم مبنا چیست» ارائه کنیم. حجم مبنای تمام نمادهای بورسی را می‌توان در سامانه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.com مشاهده کرد.
قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:
حجم مبنا در بورس به چه معنی است؟
حجم مبنا در بورس یکی از مباحث جنجالی در ماه های آخر سال 1398 بود و تغییراتی که در قوانین مربوط به آن در فرابورس انجام شد باعث به وجود آمدن حواشی مختلفی شد. اما حجم مبنا در بورس به چه معنی است و چه کاربردی دارد؟ در این مقاله قصد داریم به طور مفصل به این مقوله بپردازیم و ضمن تعریف و توضیح مفهوم حجم مبنا، کاربرد این پارامتر در بازار سهام و همچنین ارتباط آن با قیمت پایانی یک سهم را بیان کنیم.
حجم مبنا در بورس یکی از مفاهیم مهم است که هر معامله گر سهام باید با آن به خوبی آشنا باشد. در این مقاله سعی کردیم ابتدا به زبان بسیار ساده مفهوم حجم مبنا را بیان کرده و در ادامه به کارکرد های آن در بازار سرمایه بپردازیم.
حجم مبنای یک سهم چیست؟
نبود منبعی که بتواند تعاریف بورسی را ساده سازی کند یکی از مشکلات افراد تازه وارد به بازار سرمایه است.بررسی حجم مبنا و توضیح مفهوم آن بدون بیان و توضیح مفهوم قیمت پایانی امکان پذیر نیست. بنابراین در ابتدا به مفهوم قیمت پایانی می پردازیم.
بررسی مفهوم قیمت پایانی به زبان ساده
حواس خود را جمع کنید! قصد داریم با یک مثال مفاهیم قیمت پایانی و حجم مبنا را توضیح دهیم. فرض کنید می خواهیم قیمت مسکن در شهر تهران را تعیین کنیم. خوب طبیعتا برای بیان پارامتری به نام "قیمت مسکن در تهران" با چالش زیر مواجه هستیم:
باتوجه به اینکه قیمت مسکن در نقاط مختلف تهران متفاوت است، چگونه می توانیم قیمت مسکن را در تهران مشخص کنیم؟ از طرفی هر کسی می تواند ملک خود را به صورت دلخواه قیمت گذاری کند.
می بینید که برای اینکه مشخص کنیم قیمت ملک در تهران متری چند است باید به نوعی میانگین قیمت مسکن در همه مناطق را در نظر بگیریم. اما این قیمت، قیمتی است که در آن، معاملات ملک انجام شده است نه قیمتی که یک مالک برای ملک خود تعیین کرده است. در واقع زمانی که می گوییم قیمت مسکن در تهران متری فلان قدر است منظور میانگینی از قیمت های معاملات انجام شده در همه مناطق است. حال مطلب فرضی زیر را در نظر بگیرید.
فرض کنید می خواهیم قیمت مسکن را در سال 99 برای شهر تهران تعیین کنیم و دوباره فرض کنید که در منطقه 1 تهران یک معامله مسکن با قیمت متری 100 میلیون انجام شده است و این معامله تنها معامله مسکن در تهران در سال 99 بوده است! خوب در این صورت برای تعیین پارامتری به نام "قیمت مسکن در تهران" که باید میانگینی از قیمت های مناطق مختلف باشد با مشکل مواجه خواهیم شد، زیرا عملا معامله ای در مناطق دیگر تهران انجام نشده است که ما قیمت مناطق دیگر را داشته باشیم.
آیا در این شرایط درست است که بگوییم قیمت مسکن در تهران متری 100 میلیون است؟ قطعا پاسخ شما منفی است.
حال فرض دیگری را در نظر بگیرید. فرض کنید در منطقه 1 تهران یک مالک نامرد قیمت بسیار نجومی بر روی ملک خود گذاشته است (مثلا متری 1 میلیارد تومان!) و از قضا کسی پیدا می شود و این ملک را میخرد و این معامله تنها معامله مسکن در منطقه 1 بوده است! اما در منطقه 21 تهران، 10 معامله مسکن انجام شده که میانگین آنها متری 1 میلیون تومان بوده است و در بقیه مناطق هیچ معامله ای انجام نشده است. حال برای بیان "قیمت مسکن در تهران" می توانیم میانگین قیمت ها در مناطق مختلف را حساب کنیم.
خوب میانگین یا حد وسط بین 1 میلیون و 1 میلیارد تقریبا می شود 500 میلیون، یعنی قیمت مسکن در تهران متری 500 میلیون است. این درحالی است که در منطقه 1 فقط یک معامله انجام شده است و می تواند این 1 معامله بیانگر قیمت واقعی ملک در منطقه 1 تهران نباشد. بنابراین تعداد یا حجم معاملات در منطقه برای ما مهم است و ما نمی توانیم تنها به یک یا چند معامله اعتماد کنیم. می بینید که برای بیان پارامتری مثل "قیمت مسکن در تهران" باید علاوه بر میانگین گیری قیمت ها در مناطق مختلف به حجم معاملات نیز توجه کرد تا بتوان تخمین واقعی تری از این موضوع داشته باشیم.
خوب تا اینجا همه چیز را درمورد مفهوم قیمت پایانی و حجم مبنا بیان کرده ایم! شما اگر فرض بالا را به خوبی درک کرده باشید تقریبا با درک مفهوم قیمت پایانی و حجم مبنا در بورس به اندازه یک تار مو فاصله دارید.
اگر تا اینجای مقاله نقطه ی ابهامی دارید پیشنهاد می کنیم یک بار دیگر مطلب بالا را با دقت مطالعه کنید و سپس ادامه این بحث را دنبال کنید.
مفهوم حجم مبنا به زبان ساده
قبل از آنکه به صورت تخصصی به بیان تعریف حجم مبنا در بورس بپردازیم، اجازه بدهید به کمک فرضی که در بالا کردیم به زبان بسیار ساده این مفهوم را بیان کنیم. فرض بالا را در نظر بگیرید، مفهوم "قیمت مسکن در تهران" دقیقا متناظر با "قیمت پایانی یک سهم" است. همان طور که باید برای تعیین قیمت مسکن در تهران میانگین قیمت در مناطق مختلف را محاسبه کنیم برای تعیین قیمت پایانی یک سهم باید میانگین قیمت در قیمت های مختلف را حساب کنیم. در بورس قیمت آخرین معامله ممکن است با قیمت پایانی سهم اختلاف داشته باشد. دقیقا مثل آخرین معامله مسکن در تهران که ممکن است در هر گوشه ای از تهران و با هر قیمتی اتفاق بیافتد. مقایسه آخرین قیمت معامله در بورس با قیمت پایانی مثل مقایسه آخرین معامله انجام شده مسکن در تهران با قیمت میانگین مسکن در تهران است.
همچنین در بالا گفتیم که برای تعیین قیمت مسکن در تهران باید میانگین قیمت مناطق مختلف را در نظر گرفت و از طرفی باید حجم معاملات هر منطقه مد نظر قرار داده شود. گفتیم که نمی توانیم به یک یا چند معامله اعتماد کنیم، سوال اینجاست که چند معامله باید در یک منطقه انجام شود که بتوانیم به آن اعتماد کنیم و میانگین قیمت آنها را قیمت مسکنِ آن منطقه در نظر بگیریم؟ حداقل حجم معاملاتی که باید انجام شود تا بتوانیم میانگین آنها را به عنوان قیمت مسکن در آن منطقه در نظر بگیریم، متناظر با حجم مبنا در بورس است.
به زبان علمی تر حجم مبنا حداقل حجمی است که باید یک سهم در یک قیمتی معامله شود تا نهایت تأثیر را در قیمت پایانی سهم بگذارد.
اگر هنوز متوجه مفهوم حجم مبنا نشده اید عجله نکنید.
در ابتدا فرض کردیم که در کل تهران فقط یک معامله در منطقه 1 تهران با قیمت متری 100 میلیون انجام شده باشد. اگر بخواهیم این قیمت را "قیمت مسکن در تهران" بدانیم، درست مانند این است که با معامله شدن یک عدد سهم در یک قیمت خیلی بالا یا خیلی پایین، قیمت اصلی آن سهم را همان قیمت در نظر بگیریم. اتفاقی که برای سهام هایی که حجم مبنای آنها 1 است در بورس می افتد.
وقتی حجم مبنای یک سهم 1 است، یعنی اگر فقط یک عدد برگه سهم در قیمت سقف مجاز روزانه و در مثبت 5 درصد معامله شود، قیمت پایانی آن سهم نیز 5 درصد رشد می کند. اما سهمی که حجم مبنای آن 100 هزار است، باید 100 هزار سهم در قیمت سقف مجاز روزانه معامله شود تا قیمت پایانی نیز به آن قیمت برسد. در واقع هر چقدر حجم معاملات در یک قیمتی بیشتر شود، قیمت پایانی به سمت آن قیمت گرایش پیدا می کند اما حداقل حجم مورد نیاز برای رسیدن قیمت پایانی به یک محدوده قیمتی به اندازه حجم مبنای سهم است. در اینجا لازم است کمی در مورد بازه مجاز قیمتی روزانه یک سهم صحبت کنیم.
بازه مجاز قیمت روزانه در یک سهم
دامنه نوسان یا بازه مجاز قیمتی روزانه ی یک سهم به معنی بیشترین تغییرات مجاز قیمت در طول یک روز می باشد یا به عبارت دیگر قیمت یک سهم در یک روز از یک سقف یا کف تعیین شده نمی تواند فراتر برود.
در بسیاری از بورس های سهام دنیا دامنه نوسانی وجود ندارد و البته این مسئله به سیاست های اقتصادی و ظرفیت های بازار بورس هر کشور بستگی دارد. دامنه نوسان در بازار بورس ایران به دلیل کمبود آگاهی های مالی افراد تازه وارد و البته آشفتگی های قیمتی در واکنش به اخبار و حساسیت بازار به شایعات و هیجانات ایجاد شده تا از ضرر و زیان سهام داران خرد و افراد مبتدی و کم تجربه جلوگیری شود. بنابراین در زمان تصویب این قانون نیت جلوگیری از ضرر و زیان افراد مبتدی بوده است.
اما این بازه مجاز قیمت روزانه بر چه اساسی تعیین می شود؟ جواب این سوال "قیمت پایانی دیروز" است. در واقع قیمت پایانی یک سهم در هر روز، بازه قیمت مجاز فردا را مشخص می کند به این صورت که سقف مجاز 5 درصد بالاتر از قیمت پایانی و کف مجاز 5 درصد پایین تر از قیمت پایانی خواهد بود.
در حال حاضر دامنه نوسانات نمادهای بورسی در بازار الف فرابورس مثبت یا منفی 5% نسبت به قیمت پایانی روز قبل هر سهام می باشد. برای مثال اگر قیمت پایانی یک سهم امروز 100 تومان باشد قیمت مجاز برای معاملات فردای این سهم در بازه 95 تا 105 تومان خواهد بود. این بازه برای برخی از نمادها 3% و برخی دیگر 1% است که در بازار پایه فرابورس قرار دارند. به هر حال تمامی سهام ها دارای بازه مجازی هستند که بر اساس قیمت پایانی تعیین می شود.
رابطه حجم مبنا، قیمت پایانی و بازه قیمت مجاز سهم
تا حالا فهمیدیم که قیمت پایانی به حجم معاملات و حجم مبنای سهم وابسته است و بازه مجاز قیمتی فردا به قیمت پایانی بستگی دارد. کم کم متوجه می شوید که پارامترهای مختلف در تابلوی معاملاتی یک سهم چگونه به صورت زنجیروار به یگدیگر وابسته هستند. این پارامترها را در تصویر زیر مشاهده می کنید.
حجم مبنا و قیمت پایانی و بازه مجاز
محاسبه قیمت پایانی یک سهم بر اساس حجم معاملات و حجم مبنا به صورت زیر است:
در فرمول بالا میانگین وزنی قیمت معامله شده در واقع میانگین قیمت در همان روز (با توجه به حجم معاملات در قیمت های مختلف) است. البته شما نیازی به دانستن این رابطه ندارید و تنها درک درستی از قیمت پایانی داشته باشید کافی است.
حجم مبنا در بورس چگونه تعیین می شود؟
قانون حجم مبنا برای کنترل رشد یا نزول بی رویه قیمت سهام و در سال 1382 تصویب شد. این قانون گاها دچار تغییراتی می شود و در آخرینِ آنها سعی شده است در طی یک سال که دارای حدود 250 روز کاری است، حداقل به اندازه 10 درصد از کل سهام یک شرکت معامله شود که بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم 0.0004 (چهار ده هزارم) کل سهام شرکت قرار گرفته است. نتیجه منطقی این قانون این است که هر چقدر یک شرکت سهام بیشتری داشته باشد حجم مبنای بزرگ تری دارد.
نکته: با توجه به این قانون حجم مبنا، در تمام شرکت های بورسی در صورتی که حداقل 10 درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال در بالاترین یا پایین تر دامنه نوسانی روزانه معامله شود، قیمت اصلی یا همان پایانی سهم حداکثرِ افت یا رشد خودش را می تواند تجربه کند.
تعداد کل سهام یک شرکت را می توانید در تابلوی معاملاتی هر سهم در سایت TSETMC پیدا کنید.
تعداد سهام شرکت در تابلوی معاملاتی
محاسبه حجم مبنا برای برخی از شرکت ها (بنا بر مقتضیات مختلف) کمی متفاوت است. اما آیا واقعا این مسئله برای ما مهم است؟ قطعا برای کسی که به دنبال کسب سود در بازار سهام است دانستن نحوه محاسبه حجم مبنا و رابطه آن با حجم معاملات حجم مبنا اهمیتی نخواهد داشت، چیزی که مهم است دانستن کارکرد حجم مبنا در یک سهم و کاربردهای مختلف آن است. شما باید یاد بگیرید در بورس به مطالعه مطالب به درد بخور بپردازید و وقت خود را برای مطالعه ی مطالبی که کاربرد زیادی ندارند هدر ندهید. از این رو از آوردن جزئیات بیشتر در این زمینه خودداری می کنیم.
حجم مبنا برای یک معامله گر حرفه ای چه استفاده ای دارد؟
اصولا وجود حجم مبنا باعث عمق بازار می شود و اجازه نمی دهد سهم بدون اینکه حجم زیادی معامله شود قیمتش افت یا رشد زیادی کند. حجم مبنا یک جور ترمز برای حرکات سریع قیمت است. ممکن است قیمت لحظه ای (آخرین قیمت) یک سهم در مثبت 5 باشد اما قیمت پایانی سهم هنوز منفی باشد. این اتفاق به این دلیل رخ می دهد که در ان روز تعداد زیادی سهم در قیمت های پایین معامله شده است و حجم معاملات در مثبت ها بالا کم بوده است. بر این اساس معامله گر های حرفه ای می توانند سهام هایی که فردا احتمالا صف خرید یا فروش خواهند بود را شناسایی کنند. معمولا اگر سهامی شرایط بالا را داشته باشد فردای آن روز صف خرید است. در این راستا می توانید از فیلترهای بورسی مربوطه کمک به گیرید و این گونه نمادها را در طول روز پیدا کنید.
یکی دیگر از کارکردها ی حجم مبنا برای یک معامله گر با تجربه این است که بر اساس حجم مبنای یک سهم می تواند تشخیص دهد که یک صف خرید تا چه اندازه می تواند پایدار باشد. به عنوان یک نکته به یاد داشته باشید که حجم های صف خرید اگر کمتر از حجم مبنای سهم باشد احتمال زیاد پایدار نیست و معمولا صف هایی که چندین برابر حجم مبنا حجم دارند، پایدار خواهند بود.
یکی از جالب ترین موارد استفاده از حجم مبنا و قیمت پایانی، ترفند خرید سهم از صف فروش است که این مطلب را در جزوه ی آموزش تابلوخوانی پیشرفته به طور کامل بیان کرده ایم.
دیدگاه شما