اگر هر برگه سهام در تاریخ اعمال با رشد قیمت مواجه شود، سهامدار می‌تواند سود خود را بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به دست آورد. چنین ابزاری باعث ایجاد یک حاشیه امن برای سهامداران می‌شود. به این ترتیب آنها می‌توانند با خیالی آسوده دست به معامله بزنند و نگران ریسک سرمایهگذاری نباشند.
تامین مالی با اوراق اختیار فروش تبعی
گروه بورس- تامین مالی کم‌هزینه با اوراق اختیار فروش تبعی یکی از راه‌های توسعه‌ای بازار سرمایه است. علی صحرائی مدیرعامل بورس تهران گفت: بازار اختیار فروش تبعی از کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین فرآیند انتشار در مقایسه با سایر روشهای تامین مالی برخوردار است. وی در ادامه گفت: این بازار ضمن تضمین حداقل بازدهی برای سرمایهگذاران و نیز حمایت از سهام پایه و جلوگیری از فشار فروش منجر به عدم خروج پول از بازار سهام و افزایش نقدشوندگی سهام پذیرفته شده در بورس می‌شود. مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران گفت: شرکت‌های فعال در بازار سرمایه می‌توانند با بهرهگیری از ابزار اختیار فروش تبعی روند تامین مالی خود را در مدت زمان کوتاهی به سرانجام برسانند. با بهرهگیری از این ابزار، تامین مالی بنگاه‌‌های اقتصادی با هزینه کمتر و در اسرع وقت امکان‌پذیر شده است و نویددهنده ارتقای تامین مالی در سطح بازار سرمایه هم از نظر نرخ و هم از نظر سرعت دسترسی به منابع مالی تعریف اوراق اختیار فروش تبعی است. وی ادامه داد: اوراق اختیار فروش تبعی با تسهیل فرآیند تامین مالی در بورس، میزان گرایش شرکتها به بورس برای تامین مالی با بهرهگیری از این روش را افزایش داده است.
استقبال شرکتها
صحرائی از تامین مالی بیش از ۲۰ شرکت به واسطه این ابزار در بورس تهران خبر داد و یادآور شد: استقبال شرکتها برای تامین مالی از طریق بازار اختیار فروش تبعی به شکل فزاینده‌ای افزایش یافته است. مدیرعامل بورس تهران به تامین مالی ۲۹۵ هزار میلیارد ریالی انواع ابزار معاملاتی در بورس تهران طی سال ۹۷ اشاره کرد و در ادامه گفت: امروزه به تناسب رشد بازارهای مالی و بین‌المللی شدن آن، طراحی و توسعه ابزارهای نوین متناسب با نیازهای سرمایهگذاران مختلف، نقش قابل‌‌توجهی در توسعه بورس‌ها داشته است، بازارهای مالی پیشرفته به ارائه ابزارهای مالی سنتی بسنده نکرده و در تلاش برای ارائه ابزارهای مالی جدیدی هستند.
راه‌اندازی ابزارهای نوین
بورس اوراق بهادار تهران نیز همواره درصدد مطالعه و راه‌اندازی ابزارهای نوین معاملاتی متناسب با نیازهای بازار سرمایه ایران بوده و طی سال‌‌های اخیر با معرفی ابزارهایی همچون قراردادهای آتی تک‌سهم و سبد سهام، قراردادهای اختیارمعامله و اوراق اختیار فروش تبعی گام‌های اساسی در این زمینه برداشته است. صحرائی به بیان تعریفی از اوراق اختیار فروش تبعی، پرداخت و گفت: این اوراق، اختیار فروش تعداد مشخصی از دارایی پایه به «قیمت اعمال» تعیین شده در «اطلاعیه عرضه» در تاریخ سررسید را به خریدار آن می‌‌دهد و مهمترین ویژگی آن، این است که خریدار اوراق اختیار فروش تبعی باید سهام پایه اوراق را به طور همزمان در اختیار داشته باشد، این بدان معنی است که در صورت تامین مالی یک شرکت یا بنگاه اقتصادی تعریف اوراق اختیار فروش تبعی به عنوان عرضهکننده اوراق اختیار فروش تبعی، سرمایهگذار سهام پایه را نیز از عرضهکننده خریداری می‌کند.
مبلغ پرداختی توسط خریدار
وی یادآور شد: هر روز به صورت سیستمی، تعداد اوراق تبعی تحت مالکیت سرمایهگذار با مانده سهام شخص مقایسه می‌شود. مجموع تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت هر خریدار در پایان هر روز معاملاتی، حداکثر باید به تعداد کل دارایی پایه متعلق به وی با رعایت محدودیت‌‌های معاملاتی باشد. در غیر این صورت اوراق اختیار فروش تبعی مازاد، فاقد اعتبار بوده و مبلغ پرداختی توسط خریدار پس از کسر هزینه‌‌های مربوطه، به عنوان خسارت به عرضهکننده تعلق می‌گیرد.مدیرعامل بورس تهران هدف اولیه از انتشار اوراق تبعی را حمایت از سهام توسط ناشران و سهامداران عمده شرکتها دانست و تصریح کرد: این روش در مقایسه با بازارگردانی سهام در بازار نقد از یک‌سو جذاب‌تر و کم‌هزینه‌تر است و از سوی دیگر بازدهی تضمین‌شده برای سرمایهگذاران به همراه دارد. همچنین امروز کارکردهای دیگری از جمله تامین مالی نیز برای آن تعریف شده است.
فرآیند انتشار
وی به بیان مزایای اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت و گفت: این اوراق از کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین فرآیند انتشار در مقایسه با سایر روشهای تامین مالی برخوردار است. مزیت دیگر این اوراق عدم خروج پول از بازار سهام و کمک به افزایش نقدشوندگی سهام پایه است ضمن اینکه تضمین حداقل بازدهی برای سرمایهگذاران و نیز حمایت از سهام پایه و جلوگیری از فشار فروش از دیگر مزایای این اوراق به حساب می‌‌آید.
دستورالعمل عرضه
صحرائی افزود: اوراق اختیار فروش تبعی برای اولین‌‌بار در ۲۵ مرداد ۹۱ و روی سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه منتشر و به بازار معرفی شد. در سه ماهه پایانی سال ۹۲ و در شروع سال ۹۳ بازار شاهد افت بی‌سابقه قیمت‌ها و به موازات آن کاهش حجم معاملات در بخش سهام بوده است، لذا در تیرماه ۱۳۹۳ به صورت همزمان روی ۲۹ سهم پایه فعال در بورس اوراق بهادار تهران، اوراق اختیار فروش تبعی تعریف و به بازار عرضه شد تا بتواند در جلوگیری از فشار فروش موثر واقع شود که در این میان، ۲۶ نماد اوراق اختیار فروش تبعی در سررسید مطابق با دستورالعمل قبلی (دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران)، قابلیت اعمال داشته و توسط عرضه‌کنندگان اوراق تبعی تسویه شد.
دلیل اصلی عرضه
وی تعریف اوراق اختیار فروش تبعی ادامه داد: تا پیش از سال ۹۵، دلیل اصلی عرضه اوراق اختیار فروش تبعی از سوی عرضه‌کنندگان، حمایت از سهام در بازار به منظور جلوگیری از فشار فروش بوده، اما با تغییر روند بازار و سهولت استفاده از این ابزار در مقایسه با سایر روشهای تامین مالی، تامین مالی کوتاه‌مدت دلیل اصلی انتشار اوراق فوق مطرح شد. اولین انتشار با هدف تامین مالی روی سهام شرکت پتروشیمی جم صورت گرفت و به سرعت با استقبال روبه‌رو شد، زیرا در مقایسه با سایر روشهای تامین مالی مانند انتشار اوراق بدهی، اخذ وام و … با سرعت بیشتر و هزینه کمتری قابل اجرا بوده است. ناشر اوراق تبعی از طریق عرضه سهام در بازار نقد، اقدام به تامین مالی کرده و تضمینی در قالب اوراق اختیار فروش تبعی به سهامدار می‌‌دهد.
حجم سهام پایه اوراق
مدیرعامل بورس تهران به تایید کمیته فقهی اشاره کرد و افزود: از آنجایی که در بسیاری از موارد، حجم سهام پایه اوراق تبعی که به فروش می‌رود، درصد قابل توجهی از سرمایه شرکت بوده و ریسک از دست دادن جایگاه مدیریتی را برای ناشر تبعی به همراه دارد، طرح تامین مالی پیشنهادی بورس با تایید کمیته فقهی، با عنوان «تامین مالی شرکتها با استفاده از خرید سهام توسط سرمایهگذاران همراه با حق اختیار فروش تبعی و خرید حق اختیار خرید توسط ناشر یا دارنده سهام» برای اولین بار روی سهام پایه شرکت مخابرات ایران در سال ۱۳۹۵صورت گرفت. وی خاطرنشان کرد: ارزش تامین مالی صورت گرفته در بازار اوراق اختیار فروش تبعی در سال ۱۳۹۶ به بیش از ۲۳۰۰میلیارد تومان رسید که نسبت به سال ۱۳۹۵ با رشد قابل توجهی همراه بوده است. همچنین در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۷ نیز، مبلغ ۲۶۴۳ میلیارد ریال از این محل تامین مالی شده است. اوراق اختیار فروش تبعی توانست در سال گذشته، بیش از ۱۸ درصد از سهم کل تامین مالی انجام شده در بورس که شامل تامین مالی از محل انتشار اوراق بدهی و افزایش سرمایه (از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران) نیز بوده است را به خود اختصاص دهد.
محدودیت‌ها
مدیر عامل بورس تهران در ادامه افزود: در اواخر سال ۹۶، انتشار اوراق تبعی با محدودیت‌‌هایی همراه شد که دلیل آن وجود ابهاماتی در دستورالعمل مربوطه بود. لذا با توجه به اهمیت این ابزار برای بورس تهران، بازنگری دستورالعمل در دستور کار قرار گرفت. همچنین به دلیل برخی ابهامات مطرح شده، طرح انتشار اوراق تبعی با هدف تامین مالی، مجددا در کمیته محترم فقهی سبا مطرح شد که مورد تایید قرار گرفت و دستورالعمل نهایی پس از بررسی در کمیته تدوین مقررات با حضور ارکان بازار، در تاریخ ۱۴ شهریور ماه ۹۷ به تصویب هیات مدیره محترم سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.
توسعه ابزارها
وی به تصویب دستورالعمل جدید اشاره کرد و گفت: تصویب دستورالعمل جدید با عنوان «دستورالعمل معاملات اوراق اختیار فروش تبعی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس» با تسهیل فرآیندهای اجرایی همانند توثیق خودکار سهام خریداری شده بدون نیاز به انجام تشریفات اضافی و سهولت در واگذاری اختیار خرید تبعی توسط سرمایهگذار گام مهمی در راستای توسعه این ابزار بوده است. صحرائی به مزایای دیگر دستورالعمل جدید پرداخت و افزود: از جمله مزایای دیگر دستورالعمل جدید می‌توان به فراهم‌سازی امکان اعمال اوراق اختیار فروش تبعی توسط سرمایهگذار در هر شرایطی (در سود، در زیان، بی‌تفاوت)، پیش‌بینی وجود معاملات ثانویه، پیش‌بینی دقیق جرایم و خسارت‌ها و … اشاره کرد.
توسعه بازار اوراق
مدیرعامل بورس تهران ارتقای تامین مالی را از رسالت‌های اصلی بورس تهران عنوان کرد و گفت: بورس تهران در راستای رفع مشکلات احتمالی و توسعه بازار اوراق اختیار فروش تبعی حداکثر تلاش خود را به کار خواهد گرفت، تا فعالان بازار بتوانند از مزایای این ابزار به نحو احسن بهره‌مند شوند، چرا که تسهیل فرآیندهای تامین مالی و افزایش سهم بازار سرمایه در تامین مالی بنگاه‌‌های اقتصادی از رسالت‌های اصلی این شرکت است. علی صحرائی در پایان با اشاره به اولین تامین مالی انجام شده مطابق دستورالعمل جدید برای شرکت سرمایهگذاری صباتامین در حدود ۲۰۰۰ میلیارد ریال، ابراز امیدواری کرد: با تغییرات انجام شده و اصلاح دستورالعمل شاهد استقبال هرچه بیشتر شرکتها و بنگاه‌‌های اقتصادی از این ابزار در راستای تامین مالی و بهره‌مندی از سایر کارکردهای آن باشیم.
با اوراق اختیار فروش تبعی سهام تان را در بورس بیمه کنید!
اوراق اختیار فروش تبعی در بازارهای اصلاحی و ریزشی با هدف بیمه سهام عرضه می شوند، بنابراین در زمان هایی که بازار روند صعودی قدرتمندی دارد، عرضه این اوراق با هدف بیمه سهام توجیهی نخواهد داشت. در بازارهای اصلاحی و ریزشی، سهامداران درصدی معمولا از سهام تحت تملک خود حمایت می کنند. یکی از راه های حمایت به این صورت است که صف های فروش را برای چند روز معاملاتی خریداری کنند، البته در این حالت اگر فشار فروش بازار زیاد باشد، سهامداران درصدی برای اینکه بتوانند از سهام تحت تملک خود حمایت کنند، نیاز به چند صد میلیارد تومان نقدینگی دارند که این احتمال وجود دارد که چنین مبلغی را نقد نداشته باشند. به عنوان مثال بعد از 20 مرداد ماه 99 که بازار دچار ریزش شد، خیلی از نمادها برای چند روز متوالی، صف های فروش سنگینی را تجربه کردند و اگر قرار بود که از همان روزهای اول ریزش بازار، بعضی از سهامداران درصدی از سهام تحت تملک خود حمایت کنند، بایستی برای چند روز متوالی، صف های فروش سنگینی را خریداری می کردند که قطعا نیاز به منابع مالی قابل توجهی داشت. یک روش دیگر برای حمایت، انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می باشد. سهامداران درصدی با انتشار این اوراق، کف قیمت سهم را می بندند و اینطور به بازار القا می کنند که سهام تحت تملک آن ها ارزنده است و توجیهی برای فروش وجود ندارد.
اوراق اختیار فروش تبعی چیست ؟
اوراق اختیار فروش تبعی، این حق را به دارنده آن می دهد که دارایی پایه را که سهام شرکت مشخصی می باشد، با قیمت مشخصی که به آن قیمت اعمال گفته می شود و در تاریخ معینی که به آن تاریخ سررسید گفته می شود، به عرضه کننده اوراق (ناشر) بفروشد. این اوراق با عنوان بیمه سهام شناخته می شوند چرا که اگر قیمت دارایی پایه با افت روبرو شود، دارنده اوراق اختیار فروش تبعی می تواند دارایی پایه را در تاریخ سررسید با قیمت اعمال به ناشر بفروشد و از زیان خود جلوگیری کند. به این نکته نیز توجه داشته باشید که در هنگام اتخاذ موقعیت اختیار فروش تبعی، باید سهام شرکت را هم در پرتفوی داشته باشید.
تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی، حداکثر می‌تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد، بنابراین افرادی که اقدام به خرید اوراق تبعی می‌کنند، باید سهام پایه را هم از قبل تحت مالکیت خود داشته باشند و یا اینکه در همان روز خرید اوراق تبعی، سهام پایه آن را هم خریداری کنند. منظور این است که اگر شخصی مثلا 50 هزار ورقه اختیار فروش تبعی خریداری کرده است، باید از قبل 50 هزار سهم از شرکت پایه را هم در سبد سهام خود داشته باشد، یا اگر ندارد، باید در همان روزی که اوراق اختیار فروش تبعی را خریداری می کند، هر تعداد سهام که از شرکت پایه کم دارد، خریداری کند.
بررسی تساوی تعداد اوراق اختیار فروش تبعی با سهام پایه، در انتهای هر روز معاملاتی، تا تاریخ سررسید اوراق انجام می شود. در صورت بیشتر بودن تعداد اوراق تبعی از تعداد سهام پایه تحت مالکیت هر فرد، مازاد اوراق در انتهای روز فاقد اعتبار خواهد شد و عرضه کننده نیز هیچ تعهدی در قبال مازاد اوراق نخواهد داشت، در ضمن در این حالت، مبلغ پرداختی بابت خرید مازاد اوراق عودت داده نخواهد شد.
اوراق تبعی چیست؟
بیمه کردن یکی از پرطرفدارترین روش های محافظت مردم از دارایی‌های خود است و این موضوع در بازارهای سرمایه نیز با اوراق تبعی کاربرد دارد.
فردای اقتصاد: اوراق اختیار فروش تبعی معمولا توسط شرکتها یا سهامدار عمده و در ایران بعضا توسط صندوق توسعه بازار عرضه می‌شود. با انتشار این اوراق فروشنده متعهد می‌شود تعداد معینی از سهام شرکت را در قیمت اعمال در تاریخ معین یا همان تاریخ اعمال از سهامداران خریداری کند.
شرکتها موظفند حداکثر یک روز پیش از عرضه اوراق اختیار فروش تبعی با انتشار آگهی در خصوص آن اطلاع رسانی کنند. این آگهی‌ها حاوی ۷ نکته مهم هستند.
اول) سهم پایه: نام سهمی است که اوراق مربوط به آن منتشر می‌شود.
دوم) تاریخ اعمال: تاریخ سررسید اوراق اختیار فروش تبعی است و بعد از آن تاریخ اوراق ابطال می‌شود.
سوم) قیمت اعمال: عرضه کننده اوراق تبعی مجبور است در سررسید اوراق با نرخ اعمال اقدام به خرید سهام پایه کند.
چهارم) سقف خرید: برای هر کد حقیقی و حقوقی محدودیت خرید تعداد اوراق تبعی وجود دارد. در غالب اوراق تبعی که امسال منتشر شد اجازه خرید به سهامدار حقوقی داده نشد.
پنجم) کل حجم عرضه: تعداد کل اوراق اختیار فروش تبعی عرضه شده توسط عرضه کننده.
ششم) شرایط تسویه تعهدات در تاریخ اعمال: در سررسید اوراق شرکتها معمولا به دو شکل فیزیکی و نقدی اقدام به تسویه با سهامداران می‌کنند.
هفتم) نماد اوراق اختیار فروش تبعی: این اوراق خود دارای نمادی است که معمولا با حرف «ه» شروع می‌شود. همچنین بخشی از نماد سهم پایه و تاریخ سرسید دیگر موارد تشکیل دهنده نماد این اوراق است.
قوانینی که برای خرید اوراق تبعی در ایران باید رعایت کرد
اوراق اختیار فروش تبعی در ایران با آنچه که در دنیا با عنوان اوراق اختیار فروش متداول است، تفاوت‌هایی دارد که مهمترین آن عدم اعتبار اوراق تبعی بدون سهم پایه است. بنابراین برای استفاده از این اوراق ضروری است که سهامداران مواردی را رعایت کنند.
اول) سهامدار باید اول سهم شرکت مورد نظر را خریداری کرده سپس اقدام به خرید اوراق تبعی کند.
دوم) به ازای هر سهم حداکثر یک عدد اوراق تبعی خریداری شود. بدون داشتن سهم خرید اوراق ارزشی ندارد.
سوم) در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی سهامدار از تعداد سهم پایه بیشتر شود، اوراق مازاد باطل خواهد شد. برخی اقدام به خرید اوراق بدون داشتن سهم پایه کرده‌اند و این اوراق که قیمت آنها با چند ۱۰۰ درصد رشد نسبت به قیمت روزهای اول مواجه شده، بعضا هنوز در پورتفوی سهامدارن نمایش داده می‌شود. اما سهامدار نه توان فروش آن را دارد و نه می‌تواند از آن استفاده کند.
چهارم) این اوراق قابل معامله نیستند و تنها در یک مرحله یعنی در زمان عرضه توسط ناشر معامله می‌شود.
پنجم) هر کد سهامداری حداکثر مجاز به خرید تعداد مشخصی اوراق برای هر سهم پایه است که در اطلاعیه عرضه به عنوان «سقف خرید» مشخص می‌شود.
ششم) تا تاریخ سررسید سهامدار نمی‌تواند اوراق تبعی خود را اعمال کند و همچنین نمی‌تواند سهام پایه آن را نیز به فروش رساند. در صورت فروش سهم پایه این اوراق ابطال می‌شوند.
هفتم) باید توجه داشت که هرچند اوراق تبعی قیمت سهم را در برابر ریزش بیمه می‌کند، اما با هر نرخی برای سهم پایه و اوراق تبعی نمی‌توان انتظار داشت که سهامدار سود کند . در واقع میزان سود بستگی به قیمت سهم در زمان خرید اوراق و همچنین قیمت اوراق دارد. به این معنا که مجموع هزینه خرید اولیه سهم پایه به علاوه هزینه خرید اوراق تبعی باید در مجموع کمتر از ارزش آن سهام در قیمت اعمال باشد.
چگونه اوراق تبعی را اعمال کنیم؟
درصورتی که قیمت سهم در زمان اعمال به کمتر از قیمت اعمال برسد، سهامدار می‌تواند با اعمال اوراق تبعی نسبت به فروش سهام خود در قیمت بالاتری (قیمت اعمال) اقدام کند. برای اعمال برداشتن گام‌های زیر لازم است:
اول) سهامدار بنا به اعلام ناشر معمولا در فاصله حدود یک هفته مانده به تاریخ اعمال می‌تواند در خواست اعمال این اوراق را صادر کند.
دوم) سهامدار درخواست اعمال را باید به صورت تلفنی به کارگزار اعلام کند و کارگزاری پیش از پایان مهلت مقرر (ساعت ۱۳ روز اعمال) در خواست‌ها را به صورت تجمیعی در یک فایل اکسل و از طریق اتوماسیون اداری به شرکت بورس ارائه خواهد داد.
سوم) بر اساس آگهی اولیه اوراق تبعی تسویه به دو صورت نقدی و فیزیکی انجام خواهد شد. بعضا نیز شرکتها به سهامدار این اختیار را می‌دهند که مدل تسویه را خود انتخاب کند. در شکل فیزیکی، انتقال سهم به قیمت اعمال، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه کننده انجام می‌شود. در نقدی نیز مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهم پایه از عرضه کننده به دارنده این اوراق انجام می‌شود.
چهارم) طبق قانون اگر سهامدار درخواست اعمال اوراق تبعی را به کارگزاری بدهد اما قیمت روز سهام در تاریخ سررسید به بیشتر از قیمت اعمال برسد، اوراق اعمال نخواهد شد.
پنجم) اوراق تبعی بعد از تاریخ اعمال ارزش خود را از دست داده و اعمال نشده تلقی می‌شود. بر این اساس اگر سهامدار تا تاریخ سررسید اقدام به اعمال این اوراق نکند عملا اوراق ابطال شده و ناشر هیچ تعهدی در قبال آن ندارد.
اوراق اختیار فروش تبعی؛ ارزش دارایی خود را بیمه کنید!
در کشور ما به خاطر وجود تورم بالا، ارزش پول به مرور زمان کم می‌شود. به همین دلیل نباید سرمایه یا دارایی خود را به شکل وجه رایج نگه داشت. پس در این شرایط چه باید کرد؟ در واقع منطقی‌تر آن است که دارایی خود را وارد بازارهای مالی کنید. ولی شما نمی‌توانید هیچ‌یک از بازارهای مالی را بیابید که بدون ریسک باشند. اما اوراق اختیار فروش تبعی که از انواع اوراق اختیار معامله است، از جمله ابزارهای جذاب بازارهای مالی محیوب می‌شود که برای کاهش ریسک معاملات ایجاد شده‌اند. اوراق اختیار فروش تبعی چه سازوکاری دارند و چگونه منجر به کاهش ریسک می‌شوند؟
اوراق اختیار معامله چیست؟
اوراق اختیار فروش تبعی یکی از انواع اوراق اختیار معامله محسوب می‌شود. بنابراین بهتر است پیش از پرداختن به اختیار فروش تبعی، آشنایی مختصری با اوراق اختیار معامله پیدا کنیم. اوراق اختیار معامله یک نوع قرارداد است که خریدار و فروشنده آن بر سر خرید یا فروش یک دارایی با قیمت معین و تا یک تاریخ مشخص توافق می‌کنند. به این ترتیب قیمت دارایی در چنین معامله‌ای تا تاریخ انجام معامله ثابت می‌ماند و عواملی از قبیل تورم یا نوسانات قیمت بازار نمی‌تواند تاثیری بر قیمت مورد توافق طرفین قرارداد بگذارند.
از این رو، قرارداد اختیار معامله گونه‌ای از ابزارهای کنترل ریسک در بازارهای مالی محسوب می‌شود و استفاده از آن در بازارهای پرنوسان می‌تواند دارایی افراد را بیمه کند. اوراق اختیار معامله به دو دسته اوراق اختیار فروش و اوراق اختیار خرید تقسیم می‌شوند.
بیشتر بخوانید
اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
توضیحات را با یک جمله ساده آغاز می‌کنیم. استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی مانند این است که بخواهید سهام خود را بیمه کنید. به این ترتیب هنگام نوسانات و روزهای منفی بازار، سهام شما به نوعی بیمه خواهد بود. ناشر که از بازار و پتانسیل‌های آن آگاه است، اوراقی را منتشر می‌کند. خریداران اقدام به خرید این اوراق می‌کنند تا بتوانند ریسک سرمایهگذاری را کاهش دهند. اگر در تاریخ اعمال، قیمت سهم از قیمت اعمال کمتر باشد، ضرر و زیانی متوجه فرد نخواهد بود. حتی در بدترین شرایط، سرمایهگذار اصل سرمایه خود را باز پس خواهد گرفت.
باید به این نکته توجه کنید که تنها سهامدار عمده است که می‌تواند این اوراق را به فروش برساند. افرادی که این اوراق را خریداری می‌کنند، در حقیقت با این کار دارایی خود را از ضرر و زیان در امان نگه می‌دارند. اختیار فروش تبعی یکی از بهترین ابزارهایی است که برای کم کردن ریسک سرمایهگذاری از آن استفاده می‌شود.
سرمایهگذاران با تکیه بر چنین امکانی، می‌توانند از بازده و برآیند سرمایهگذاری خود مطمئن باشند. به عبارت دیگر اگر قیمت هر برگه سهام در تاریخ اعمال کم شود، سهامدار می‌تواند به کمک قرارداد اختیار فروش تبعی، سود سرمایه خود را نیز دریافت کند.
اگر هر برگه سهام در تاریخ اعمال با رشد قیمت مواجه شود، سهامدار می‌تواند سود خود را بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به دست آورد. چنین ابزاری باعث ایجاد یک حاشیه امن برای سهامداران می‌شود. به این ترتیب آنها می‌توانند با خیالی آسوده دست به معامله بزنند و نگران ریسک سرمایهگذاری نباشند.
مفاهیم و اصطلاحات مربوط به قرارداد اختیار فروش تبعی
در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی چند اصطلاح مهم وجود دارد که باید با مفهوم آن آشنا شویم:
- سهم پایه: این سهم همان سهمی است که اوراق اختیار فروش تبعی برای آن در نظر گرفته شده است. در واقع این سهم توسط اوراق اختیار فروش بیمه خواهد شد.
- قیمت اعمال: قیمتی که عرضهکننده اوراق فروش موظف است در تاریخ اعمال، بر اساس آن عمل کند.
- تاریخ اعمال: تاریخی است که در آن اوراق اختیار فروش تبعی اعمال می‌شود.
- دوره معاملاتی: این دوره نشان‌دهنده فاصله میان اولین و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی است.
- سقف خرید: این اصطلاح به معنای حداکثر تعداد اوراق تبعی قابل خرید به ازای هر کد حقیقی و حقوقی است.
- کل حجم عرضه: تعداد کل اوراق تبعی که ناشر سهام هر روز منتشر می‌کند.
- قیمت عرضه اوراق تبعی: این مورد برابر است با قیمت فروش اوراق اختیار فروش تبعی توسط ناشر. البته این قیمت، روزانه بر مبنای فرمولی مشخص محاسبه می‌شود.
شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران
این اوراق در سراسر جهان نیز وجود دارند. اما دو شیوه اجرایی آن عبارتند از روش اروپایی و روش آمریکایی. در شیوه اروپایی، زمان اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در تاریخ سررسید اوراق است؛ یعنی شخص زودتر از این تاریخ نمی‌تواند از اوراق خود استفاده کند. اما در نوع آمریکایی، سرمایهگذار در هر زمان تا رسیدن به سررسید می‌تواند از این اوراق استفاده کند. شیوه مرسوم در ایران نیز همان شیوه اروپایی است. یعنی تنها در تاریخ سررسید است که سرمایهگذار قادر خواهد بود از اوراق خود استفاده کند.
نحوه خرید و استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی
برای درک بهتر مفهوم اختیار فروش تبعی و روش خرید و استفاده از این قرارداد بهتر است یک مثال ارائه کنیم. فرض کنید شخصی ۴۰۰ هزار برگه سهام شرکت فولاد را خریداری کرده است. در این مثال قیمت هر واحد از این سهم را برابر با ۳۵۰۰ تومان در نظر می‌گیریم. حال در نظر بگیرید که این شخص به منظور کاهش ریسک سرمایهگذاری، اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کرده است. قیمت اعمال این اوراق را ۳۷۰۰ و سررسید آن را چهار ماه آینده در نظر بگیرید.
این نکته را در خاطر داشته باشید که سرمایهگذار باید معادل اوراق فروش تبعی، سهام پایه را در سبد سهام خود داشته باشد. در این مثال، شخص اگر ۴۰۰ هزار سهم شرکت فولاد را نداشت، نمی‌توانست به همین تعداد، اختیار فروش خریداری کند. یعنی خرید ۴۰۰ هزار برگه اوراق اختیار فروش تبعی تنها در صورت داشتن همین تعداد سهام فولاد امکان‌پذیر است.
البته هر کد بورسی تنها می‌تواند تعداد محدود و مشخصی از اوراق فروش تبعی را خریداری کند. این امر در اطلاعیه فروش مشخص می‌شود. اگر قیمت عرضه هر برگه اوراق تبعی را یک ریال در نظر بگیریم، خریدار در این مثال باید ۴۰ هزار تومان برای خرید ۴۰۰ هزار برگه اوراق فروش تبعی بپردازد.
به این نکته هم توجه کنید که به تعداد اوراق اختیار فروش، باید سهام پایه را تا زمان سررسید اوراق در سبد خود نگهداری کنید. در این مدت امکان فروش این تعداد از سهام وجود نخواهد داشت.
بیشتر بخوانید
حال با توجه به مثال مذکور، می‌خواهیم حالت‌های ممکن را بررسی کنیم.
حالت اول: کاهش قیمت سهام در تاریخ اعمال
فرض کنید که قیمت سهام فولاد به ۲۵۰۰ تومان کاهش پیدا کند. هنگامی که سرمایهگذار تصمیم به اعمال اختیار فروش خود می‌گیرد، ناشر موظف است سهام را در تاریخ سررسید با قیمت اعمال خریداری کند. در این مثال قیمت اعمال برابر با ۳۷۰۰ تومان است. در چنین شرایطی، نه تنها ضرری متوجه سرمایه‌دار نشده است، بلکه او روی هر برگه ۲۰۰ تومان نیز سود کرده است. چرا که سهام شرکت فولاد را با قیمت ۳۵۰۰ تومان خریداری کرده بود و اکنون آن را به قیمت ۳۷۰۰ تومان فروخته است. به این ترتیب ریسک سرمایهگذاری از بین می‌رود و حتی سود نیز جانشین آن خواهد شد.
حالت دوم: افزایش قیمت سهام در تاریخ اعمال
این مورد برعکس حالت اول است. فرض کنید قیمت سهام شرکت فولاد به ۳۸۰۰ تومان برسد. در چنین وضعیتی سرمایهگذار از اوراق اختیار فروش تبعی استفاده نخواهد کرد. چرا که قیمت فعلی سهم از قیمت اعمال اوراق اختیار فروش بالاتر است.
حالت سوم: عدم تغییر قیمت سهام در تاریخ اعمال
در چنین شرایطی قیمت سهام در بازار با قیمت اعمال یکی خواهد بود. در این مثال قیمت اعمال ۳۷۰۰ تومان بود. پس اگر قیمت سهام هم در تاریخ اعمال برابر با ۳۷۰۰ تومان باشد، شاهد حالت سوم خواهیم بود. چنین شرایطی هیچ سود و زیانی برای سرمایهگذار به همراه ندارد.
دقت کنید که در هر یک از سه حالت مذکور، سرمایهگذار باید مبلغ ۴۰ هزار تومان بابت خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت کند. البته این مبلغ در ازای کاهش ریسک سرمایهگذاری ناچیز است.
چه سهم‌هایی اوراق اختیار فروش تبعی منتشر می کنند؟
شرکت‌هایی که سهام خود را در بازار بورس منتشر کرده‌اند، می‌توانند برای سهام خود، اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کنند. در صورتی که شرکتی تصمیم بگیرد که این اوراق را برای سهام خود در نظر بگیرد، اطلاعیه‌ای در این زمینه منتشر می‌کند تا سهامداران و سرمایهگذاران از این مساله مطلع شوند. شرکتها در اطلاعیه‌ای که در خصوص این قرارداد منتشر می‌کنند، روش استفاده و جزییات شرایط در نظر گرفته شده در این اوراق را نیز ذکر می‌کنند.
همانطور که گفته شد، شرکتها با انتشار این اوراق، قیمت سهام خود را برای سهامداران بیمه می‌کنند و باید در نظر داشت که شرط استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی، دارا بودن تعداد سهامی معادل اوراق اختیار فروش و حفظ آن تا تاریخ سررسید این قرارداد است.
مزایای اوراق اختیار فروش تبعی
- سهامداران عمده به منظور حمایت از سهام خود معمولا دارایی خود را افزایش می‌دهند. اما در روش استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی دیدگاه متفاوت است. در واقع استفاده از این اوراق منجر به کاهش ریسک سرمایهگذاری و پوشش ارزش سهام خواهد شد.
- چنانچه شاهد افت قیمت سهام در اثر هیجانات منفی بازار باشیم، اوراق مذکور با ایجاد حاشیه امن، شرایط بسیار مساعدی برای سرمایهگذاران فراهم می‌کنند.
- در صورت وجود چنین اوراقی، سهم با تقاضای بیشتری مواجه خواهد شد. همچنین این امر موجب اعتماد سهامداران و سرمایهگذاران خواهد شد.
- به کمک این ابزار می‌توان مدیریت ریسک سرمایهگذاری را به بهترین شیوه انجام داد. همچنین در بدترین شرایط، نتیجه خرید چنین اوراقی پس گرفتن اصل سرمایه خواهد بود که در مقایسه با فروش سهام در قیمت پایین، خود می‌تواند به عنوان سود تلقی شود.
معایب اوراق اختیار فروش تبعی
- چنین اوراقی در بازار ثانویه جایی ندارند.
بیشتر بخوانید
- تنها در صورتی می‌توان این اوراق را خریداری کرد که سهام پایه در پرتفوی موجود باشد. یعنی اگر سهام فولاد را در سبد خود نداشته باشید، نمی‌توانید اوراق اختیار فروش تبعی فولاد را خریداری کنید.
- سقف خرید نشان از محدودیت خرید اوراق اختیار فروش دارد. این امر نکته‌ای منفی تلقی می‌شود.
- تعهد ناشر پس از تاریخ اعمال از بین می‌رود.
- امکان دارد قبل از تاریخ اعمال، به کمک هیجانات مثبت و یا جلوگیری از انتشار اطلاعیه‌های منفی، تلاش‌هایی برای عدم کاهش قیمت سهم انجام شود.
- سهامدار تنها در صورتی می‌تواند سهام پایه را به فروش برساند که تعداد آن از تعداد اوراق تبعی بیشتر باشد. اما در صورتی که با فروش سهام، تعداد اوراق اختیار فروش از تعداد سهام باقی‌مانده در پرتفوی بیشتر باشد، اوراق اختیار فروش مازاد در انتهای روز ابطال خواهد شد.
جمع‌بندی
کاهش ریسک سرمایهگذاری در هر یک از بازارهای مالی مساله مهمی است که توجه به آن منجر به مدیریت بهتر سرمایه خواهد شد. چنین امری در بازار بورس به کمک اوراق اختیار فروش تبعی قابل اجراست. شرکتها با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، قیمت سهام خود را برای سهامداران بیمه می‌کنند. به این ترتیب، سهامدار اطمینان خاطر می‌باید که حتی در صورت کاهش قیمت سهام، ارزش دارایی‌اش از میزان مشخصی کمتر نخواهد شد.
شرکتها با انتشار اطلاعیه، سهامداران و سرمایهگذاران را از انتشار اوراق فروش تبعی و جزییات این قرارداد مطلع می‌سازند. سهامداران برای استفاده از قرارداد اختیار فروش، باید به همان تعداد سهم شرکت را در سبد سهامشان داشته باشند و تا تاریخ سررسید قرارداد، این تعداد سهم را نگهداری کنند.
با اوراق اختیار فروش تبعی سهام تان را در بورس بیمه کنید!
اوراق اختیار فروش تبعی در بازارهای اصلاحی و ریزشی با هدف بیمه سهام عرضه می شوند، بنابراین در زمان هایی که بازار روند صعودی قدرتمندی دارد، عرضه این اوراق با هدف بیمه سهام توجیهی نخواهد داشت. در بازارهای اصلاحی و ریزشی، سهامداران درصدی معمولا از سهام تحت تملک خود حمایت می کنند. یکی از راه های حمایت به این صورت است که صف های فروش را برای چند روز معاملاتی خریداری کنند، البته در این حالت اگر فشار فروش بازار زیاد باشد، سهامداران درصدی برای اینکه بتوانند از سهام تحت تملک خود حمایت کنند، نیاز به چند صد میلیارد تومان نقدینگی دارند که این احتمال وجود دارد که چنین مبلغی را نقد نداشته باشند. به عنوان مثال بعد از 20 مرداد ماه 99 که بازار دچار ریزش شد، خیلی از نمادها برای چند روز متوالی، صف های فروش سنگینی را تجربه کردند و اگر قرار بود که از همان روزهای اول ریزش بازار، بعضی از سهامداران درصدی از سهام تحت تملک خود حمایت کنند، بایستی برای چند روز متوالی، صف های فروش سنگینی را خریداری می کردند که قطعا نیاز به منابع مالی قابل توجهی داشت. یک روش دیگر برای حمایت، انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می باشد. سهامداران درصدی با انتشار این اوراق، کف قیمت سهم را می بندند و اینطور به بازار القا می کنند که سهام تحت تملک آن ها ارزنده است و توجیهی برای فروش وجود ندارد.
اوراق اختیار فروش تبعی چیست ؟
اوراق اختیار فروش تبعی، این حق را به دارنده آن می دهد که دارایی پایه را که سهام شرکت مشخصی می باشد، با قیمت مشخصی که به آن قیمت اعمال گفته می شود و در تاریخ معینی که به آن تاریخ سررسید گفته می شود، به عرضه کننده اوراق (ناشر) بفروشد. این اوراق با عنوان بیمه سهام شناخته می شوند چرا که اگر قیمت دارایی پایه با افت روبرو شود، دارنده اوراق اختیار فروش تبعی می تواند دارایی پایه را در تاریخ سررسید با قیمت اعمال به ناشر بفروشد و از زیان خود جلوگیری کند. به این نکته نیز توجه داشته باشید که در هنگام اتخاذ موقعیت اختیار فروش تبعی، باید سهام شرکت را هم در پرتفوی داشته باشید.
تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی، حداکثر می‌تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد، بنابراین افرادی که اقدام به خرید اوراق تبعی می‌کنند، باید سهام پایه را هم از قبل تحت مالکیت خود داشته باشند و یا اینکه در همان روز خرید اوراق تبعی، سهام پایه آن را هم خریداری کنند. منظور این است که اگر شخصی مثلا 50 هزار ورقه اختیار فروش تبعی خریداری کرده است، باید از قبل 50 هزار سهم از شرکت پایه را هم در سبد سهام خود داشته باشد، یا اگر ندارد، باید در همان روزی که اوراق اختیار فروش تبعی را خریداری می کند، هر تعداد سهام که از شرکت پایه کم دارد، خریداری کند.
بررسی تساوی تعداد اوراق اختیار فروش تبعی با سهام پایه، در انتهای هر روز معاملاتی، تا تاریخ سررسید اوراق انجام می شود. در صورت بیشتر بودن تعداد اوراق تبعی از تعداد سهام پایه تحت مالکیت هر فرد، مازاد اوراق در انتهای روز فاقد اعتبار خواهد شد و عرضه کننده نیز هیچ تعهدی در قبال مازاد اوراق نخواهد داشت، در ضمن در این حالت، مبلغ پرداختی بابت خرید مازاد اوراق عودت داده نخواهد شد.
دیدگاه شما