مشخصات کالا در معامله سَلَف

کالاهای فاسد شدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آن‌ها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.

مشخصات کالا در معامله سَلَف

مشاوره رایگان

برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف مشخصات کالا در معامله سَلَف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.

• 02191004770
• [email protected]
• تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15

خانه / سرمایه گذاری و بورس / بورس کالا چیست و روش معامله در این بازار

بورس کالا چیست و روش معامله در این بازار

با توجه زیاد شدن متقاضیان دریافت کد بورسی جهت ورود به بازار سرمایه و انجام معاملات باید به برخی از مفاهیم پایه بازار بورس و همچنبن انواع بازار ها در بورس ایران آشنایی داشته باشید. بورس کالا یکی از این بازار ها می باشد.

امروزه که بازار بورس یکی از بهترین و پر سود ترین بازار ها در کل دنیا شناخته شده است، در حال گسترش یافتن از یک بازار فقط برای سهام و اوراق به بازار های گسترده تری در انواع مختلفی از کالا ها و ارز و انرژی می باشد.

برای مثال در کشور ما ایران، بورس کالا که در زمینه کالا های صنعتی، فولادی و کشاورزی قدرت بسیار خوبی دارد و در بورس انرژی هم به دلیل وجود منابع طبیعی بسیار زیاد از قبیل نفت، گاز، بنزین، دیگر فرآورده های نفتی، سد های آبی، توربین های بادی و دیگر منابع انرژی، از اهمیت بالایی برخورد است.

در این مطلب شرکت سبد گردان هدف مفتخر است که اطلاعاتی از این بورس مهم در اختیار شما بگذارد.

بورس کالا چیست ؟

بورس کالا به عنوان سیستم و نهادی با نظم و منسجم برای خرید و فروش و افزایش قدرت و توسعه بازار و رشد اقتصادی جوامع به شمار می رود. بورس کالا به حدی مهم است که عملکرد آن، تاثیر بسیار مهمی در تولید و پخش و حتی مصرف دارد که باعث رفاه بسیار قابل توجهی در اقتصاد می شود.

به وجود آمدن و تکامل بورس کالا در دنیا برای رفع نیاز های اقتصادی به قرن ۱۹ میلادی باز می گردد. حضور و به وجود امدن مشکلات و نقص هایی در بازار سنتی کالا ، به عنوان مثال نوسان زیاد قیمت و عدم توانایی در کنترل درست قیمت یکی از مشکلات و منافعی که در بازار های منسجم بورس کالا و مزایای آن ها ، انگیزه هایی بودند که موجب پیدایش بورس کالا در کشور های جهان شدند.

بورس کالا محلی برای ارائه خواسته های دو طرف یک معامله تجاری یعنی هم تولیدکنندگان و هم مصرف کنندگان است و در این بازار مهم همه فعالان، نیاز های خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند مطرح می کنند.

تاریخچه بورس کالا در ایران

شرکت بورس کالای ایران در سال ۱۳۸۵ تاسیس و تشکیل شده است، که این بورس با ادغام دو بورس کالای اولیه و ثانویه یعنی بورس فلزات و بورس کشاورزی شروع به کار کرد و بعد از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد.

اولین بورس کالا در شهریور سال ۱۳۸۲ تاسیس شد که بورس فلزات نام گرفت و دومین بورس کالا، بورس کالا های کشاورزی بود که در شهریور سال ۱۳۸۲ شروع به کار کرد. شورای عالی بورس برای رسیدن به اهداف سوم و چهارم توسعه وظیفه ایجاد بورس کالا را به عهده گرفت.

تعاریف بورس کالا

همانظور که می دانید، دو نوع دارایی وجود دارد، دارایی های فیزیکی مانند زمین، کالا و ارز و دارایی های مالی مانند سهام و اوراق مشارکت، بنابراین بورس کالا را می توان اینگونه تعریف کرد که دارایی های فیزیکی یک شرکت می تواند در آن معامله شود.

درمجموع بورس کالا بازاری هست که عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. کارشناسان مربوطه آن را بررسی و قیمت‌گذاری می‌نمایند و درنهایت به خریداران عرضه می‌شود.

یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گری است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای مرتبت بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.

در بورس کالا، امکان خرید و فروش کالا های خام نیز وجود دارد. کالا هایی مانند شکرت و پنبه و کالاهایی از قبیل این دو، ولی تفاوتی که در این معاملات وجود دارد این است تحویل فیزیکی صورت نمی گیرد و این معامله توسط قراردادهای آتی که در آن زمان تحویل و مکان آن مشخص شده است، انجام می شود.

ویژگی های معاملات موفق

قیمت نقدی کالا باید بدون نوسان بیش از حد باشد که موجب بی اطمینانی شود. این بی اطمینانی به مفهوم خطر و سود بالقوه است.

کالا باید استاندارد باشد و طبقه بندی شده باشد و دارای مشخصات کاملی باشد. به طوری که خریدار و فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشند. کالا های کشاورزی و صنعتی باید به صورت مواد خام و اولیه و فرآوری نشده ارائه گردند.

کالاهای فاسد شدنی مشخصات کالا در معامله سَلَف باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آن‌ها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.

اهداف تشکیل بورس کالا

معمولا زمانی یک مجموعه صورت میگرد که، یا در تشکیل آن سودی نهفته است یا تشکیل آن لازم است و اگر صورت نگیرد در آینده نزدیک و یا دور به مشکل میخورد. حال برخی از اهداف تشکیل بورس کالا عبارت اند از :

1. برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار.
2. اطلاع‌رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش‌شده به ‌منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.
3. توسعه سرمایه‌گذاری و فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
4. تسهیل دادوستد کالاها با ایجاد بازاری قدرتمند و سازمان‌یافته.
5. کشف شفاف قیمت کالا‌ها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
6. مکانیزم های ناظر بر تعهدات طرفین معامله موجب سامان‌دهی بازار می‌شود.
7. امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزار‌های نوین مالی.

قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

در این قرارداد خریدار موظف است که تمام مبلغ قرارداد را در زمان انجام معامله پرداخت کند و فروشنده نیز موظف است که در زمان تعیین مشخصات کالا در معامله سَلَف شده، محصول را در محل معلوم در قرارداد تحویل دهد.

در این نوع قرارداد کارگزاری تمام مبلغ قرارداد از به همراه کارمزد خود را از خریدار دریافت میکند و فروشنده باید حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را تحویل خریدار دهد.

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار مشخص شده از دارایی مشخص در مقابل مبلغی معین که با خریدار صلح می‌کند را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد.

طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به‌طرف دیگر اباحه تصرف کند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

در این قرارداد دو طرف قرارداد توافقاتی با یکدیگر انجام می دهند. برای مثال خریدار قرارداد آتی بر سر یک قمیت ثابت برای خرید کالای مورد نظر فروشنده به هنگام بستن قرارداد، توافق می کند.

فروشنده آتی نیز موافقت می‌کند که کالای موردنظر را در زمان انقضای قرارداد به قیمت ثابتی بفروشد. با گذشت زمان، مبلغ قرارداد در مقایسه با مبلغ ثابتی که دادوستد بر اساس آن انجام شده است تغییر میکند. این تغییرات سود و زیان را مشخص می کنند.

قراردادهای آتی، عمر معین دارد و بیش از آنکه برای خرید و فروش کالا به کار روند به‌منظور مصونیت در برابر خطر نوسان قیمت یا بهره بردن از آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. واژه قرارداد نیز به مفهوم آن است که در قرارداد آتی، کالای مشخصی در تاریخ تعیین‌شده، تحویل داده خواهد شد.

• قرارداد نسیه یا اعتباری (credit)

در این قرارداد خریدار کالا را تحویل می گیرد و در سررسید مشخص مبلغ را به فروشنده پرداخت می کند.

این نوع قرارداد خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است :

1. اختیار فروش در این قرارداد به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار مشخص شده ای از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان تعیین شده و با مبلغ مورد نظر با طرف دیگر توافق می‌نماید بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.
2. اختیار خرید حق خرید مقدار مشخص شده ایی از کالایی معین و منطبق با استاندارد بورس را در زمان تعیین شده و باقیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌نماید، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد

• قرارداد های صلح

قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران موظف است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قرارداد ها را اجرا کند.

سوآپ در لغت به معنای پایاپای می باشد از این رو به قرارداد های معاوضه قرارداد پایاپای نیز می گویند. یکی از رایج ترین قراردادهای قابل معامله در بورس کالا ، قرارداد معاوضه و یا سوآپ می باشد در این نوع قرارداد ها دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می شوند این نوع قرارداد در صنعت نفت و گاز بسیار حائز اهمیت می باشد.

فرایند داد و ستد در بورس کالا

انجام یک معامله و یک دادوستد در بورس کالا طی چهار مرحله انجام میشود که عبارت است از

1. در مرحله اول مشتری درخواست خود را نزد کارگزار و یا نمایده برای خرید و یا فروش اعلام میکند، کارگزار نیز درخواست را منتشر می کند
2. در مرحله بعدی، درخواست مشتری در تالار به حراج گذاشته می شود. ناظر معاملات و دادوستد نیز در شبکه رایانه ای بورس کالا ثبت و منتشر می نماید.
3. پس از انجام دو مرحله قبل مرحله سوم دادوستد آغاز می‌شود که طی آن، اتاق پایاپای پس از پردازش اطلاعات، گزارش نهایی که شامل وضعیت سپرده‌های موردنیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات می‌باشد را تهیه نموده و به دفاتر کارگزاران ارسال می‌نماید.
4. در مرحله اخر نیز ، حساب ها تسویه می شوند و کارگزار نیز حساب های خود را با مشتری تسویه و آگهی معامله را برای او ارسال می کند.

محدودیت های معاملات در بورس کالا

علاوه بر تمامی مطالب گفته شده معاملات در بورس کالا ، شامل محدودیت هایی می شود که در این بخش از مقاله به شرح آنها می پردازیم.

یکی از محدودیت های بورس کالا این است که، برخی از کالا ها بصورت سبد عرضه می شوند از این رو سرمایه گذاران نمی توانند آنها را انتخاب کنند. افرادی که به دنبال فرار از مالیات و عدم شفافیت در معاملات هستند بورس کالا را نمی پسندند زیرا شفافیت در معاملات بورس کالا بسیار بالا می باشد.

همچنین افرادی که در بورس کالا سرمایه گذاری می کنند نباید حجم خریدشان در رینگ های مختلف کمتر از حد معینی باشد.

و از دیگر محدودیت های بورس کالا این است که عرضه کننده موظف به عرضه پیوسته می باشد و در صورتی که وقفه در عرضه مشاهده شود از بورس کالا اخراج می‌شوند.

Compatible data.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.

enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.

• Pina & Associates Insurance
• Payment at Contingency
• Amount of Payment

Two Most-Cited Reason

Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.

مشخصات قرارداد سلف موازی نفت قابل معامله در بورس کالا

به گزارش خبرنگار اقتصادی فارس،‌ پس از اینکه سه‌شنبه هفته گذشته قرارداد سلف موازی استاندارد نفت در هیئت پذیرش بورس کالا پذیرش شد، مشخصات این قرارداد در این جلسه بررسی و به تأیید رسید.

بر اساس این گزارش،‌ دارایی پایه قابل عرضه نفت خام سنگین ایران، شرکت تولید کننده و عرضه کننده شرکت ملی نفت ایران و اندازه هر قرارداد نیز یک بشکه نفت خام است.

همچنین، کل حجم عرضه در عرضه اولیه سه میلیون بشکه که حداکثر آن 40 میلیون بشکه خواهد بود. واحد پولی مورد محاسبه ریال ایران و دلار آمریکا بوده و مکان تحویل نیز جزیره خارک است. بر این اساس، کارمزدها باتوجه به دستور العمل سازمان بورس اخذ می‌شود.

گفتنی است، خسارت‌‌های در نظر گرفته شد در این قرار داد مربوط به عدم تحویل دارایی پایه از سوی خریدار و یا شرکت ملی نفت ایران(مطابق آیین نامه اتاق پایاپای) است.همچنین حداقل تغییر قیمت 100 ریال برای سلف نفتی ریالی و یک سنت برای سلف نفتی دلاری خواهد بود.

بر اساس این گزارش، مشاور عرضه و بازارگردان این قرارداد شرکت تأمین سرمایه امید بوده و عامل عرضه اولیه نیز شعب منتخب بانک سپه خواهد بود.

دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد در بورس کالا ابلاغ شد

هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد در بورس کالای ایران را تصویب و ابلاغ کرد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، این دستورالعمل مشتمل بر ۴۴ ماده و ۲۲ تبصره به تصویب هیات مدیره مشخصات کالا در معامله سَلَف سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.

در این دستورالعمل آمده است :

اختیار خرید تبعی: اختیار معامله‌ای است که حسب مورد همراه با معامله سلف استاندارد، از سوی خریدار به عرضه کننده داده می‌شود که براساس آن عرضه کننده، ‌اختیار خرید مقدار مشخصی از دارایی پایه به “قیمت اعمال” را در تاریخ سررسید خواهد داشت. تعهد موضوع قرارداد اختیار خرید تبعی به موجب قرارداد سلف استاندارد، منحصراً به خریدار آن انتقال می‌یابد.

اختیار فروش تبعی نیز اختیار معامله‌ای است که حسب مورد همراه با معامله سلف استاندارد، از سوی عرضه‌کننده به خریدار داده می‌شود که براساس آن خریدار اختیار فروش مقدار مشخصی از دارایی پایه به “قیمت اعمال” را در تاریخ سررسید خواهد داشت. این اختیار به موجب قرارداد سلف استاندارد منحصراً به خریدار آن انتقال می‌یابد.

همچنین اطلاعیه عرضه اولیه، گزارشی است از مشخصات قرارداد سلف استاندارد و شرایط عرضه در قالب فرم‌هایی که به تصویب هیئت مدیرۀ بورس رسیده و برای عموم منتشر می‌شود.

بر اساس این دستورالعمل، قرارداد سلف استاندارد، قراردادی است که براساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دورة تحویل به خریدار تسلیم نماید. خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ این دستورالعمل، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.

کارگزار عرضه‌کننده با اخذ مجوزهای لازم می‌تواند جهت عرضه اولیه به روش عرضه گسترده با قیمت ثابت از خدمات بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی و نهادهای مالی استفاده کرده و ترتیبی اتخاذ نماید تا سفارش‌گیری جهت خرید سلف استاندارد، از طریق اشخاص مذکور نیز انجام شود.

متن کامل دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد در بورس کالای ایران در فایل پیوست آمده است.

بورس کالا چیست؟

بازار سرمایه ایران، شامل چهار بخش بازار بورس، فرابورس، انرژی و کالا است که تمامی این بازارها دارای قوانین و مقررات معینی هستند.

تاریخچه و علل شکل‌گیری بورس کالای ایران:

مشکلاتی از قبیل عدم وجود بازار شفاف برای معاملات، نحوه قیمت‌گذاری کالاهای اساسی، عدم ثبات قیمت کالاها در بازار، عدم اجرای تعهدات طرفین معامله، ریسک قیمت­گذاری و تامین مالی بازار کالایی، موجب شد تا دولت و مجلس شورای اسلامی، بستری را برای بورس کالا در ایران فراهم نمایند.

سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران ، اولین بورس کالای کشور بود که در سال ۸۲ فعالیت خود را آغاز نمود. پس از آن در سال ۸۳ سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی به عنوان دومین بورس کالا، شروع به فعالیت کرد و با بررسی و تصمیمات شورای عالی بورس، نهایتاً در سال ۸۴ این دو بورس کالا با هم ادغام شدند و بورس کالای ایران را ایجاد کردند که از سال ۸۶ فعالیت خود را آغاز نمود.

عرضه ­ کنندگان در بورس کالا، کالای خود را برای بررسی و قیمت­گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، عرضه می­نمایند و این کالاها پس از کارشناسی و ارزشیابی به خریداران عرضه می‌گردد.

عرضه‌کنندگان و خریداران در بورس کالا باید کدی دریافت کنند که با کد بورسی متفاوت است و به وسیله این کد به معامله بپردازند.

بازار بورس کالای ایران از چهار زیر مجموعه مهم بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی تشکیل شده است.

بازار فیزیکی:

تولیدکننده‌های مواد خام، مثل محصولات صنعتی و معدنی (فلزات گرانبها، فولاد، مس، روی، آلومینیوم، آهن و…)، محصولات کشاورزی (گندم، روغن خام، کنجاله، مرغ منجمد، پسته، عدس، تخم مرغ، جوجه و…)، محصولات پتروشیمی (اوره، بنزن، اسید استیک و…)، پلیمری (پلی­اتیلن، پلی­استراین، پلی­پروپیلن و…) و محصولات نفتی (روغن، قیر، وکیوم باتوم، لوب­کات، سلاپس و …)؛ محصولات خود را بازار فیزیکی عرضه می‌نمایند و مصرف­کنندگان این مواد که در تولید محصولات خود از این مواد استفاده می‌کنند، آن را بر اساس ضوابط و قراردادهای خاص خریداری می‌نمایند.

بازار فرعی:

این بازار از نظر روش معامله و قراردادها و قانون‌های حاکم بر معاملات مشابه بازارهای فیزیکی است و تنها تفاوت‌شان در مقررات آسان­تر شرایط پذیرش کالا در این بازار نسبت به بازارهای فیزیکی است تا از این طریق طیف گسترده­تری از کالاها، امکان معامله در این بازار را داشته باشند.

کالاهایی مثل ضایعات، پلیمر، مواد معدنی، اموال غیرمنقول، املاک اداری، تجاری، مسکونی، زمین‌های کشاورزی و… که شرایط عرضه شدن در بازار فیزیکی را ندارند، در بازارهای فرعی عرضه می‌گردند و مورد معامله قرار می‌گیرد.

بازار مشتقه:

بازار مشتقه بازاری در بورس کالا است که بسته به نوع نیاز بازارها، روش و ابزار جدیدی را برای معامله در بورس کالا معرفی می‌کند. در این بازار یک دارایی پایه که می‌تواند محصولات کشاورزی، انواع فلزات، فرآورده‌های نفتی، سکه و… باشد؛ تعریف می‌شود که قراردادهای این بازار بر اساس این دارایی پایه تعریف می‌گردند.

قراردادهای آتی (قراردادی که در آن خریدار متعهد می‌گردد در مورد مقرر، کالایی را از فروشنده به مبلغی معین خرید نماید و فروشنده نیز متعهد می‌شود که در همان موعد، مقدار مشخصی کالا را با قیمت معینی که در زمان معامله مشخص شده تحویل دهد.) و قرارداد اختیار معامله (قراردادی که در آن یکی از دو طرف معامله، حق خرید یا فروش کالایی را از طرف مقابل خریداری می‌کند.) دو قرارداد مهم بازار مشتقه‌اند.

بازار مالی:

بازاری که به جذب سرمایه‌ها برای تامین مالی بخش تولیدی کشور در بورس کالای ایران می‌پردازد، بازار مالی نامیده می­شود. در این بازار با طراحی ابزارهای مختلف و متناسب با بازار، سرمایه سرمایه‌گذاران روی کالاهای قابل معامله، سرمایه‌گذاری می‌شود.

قرارداد سلف استاندارد (قراردادی که در آن فروشنده مقدار معینی کالا با مشخصات معین را به صورت نقد می­فروشد تا در زمان تحویل به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز می‌تواند آن مقدار کالای خریداری شده را بفروشد.)، صندوق‌های کالایی قابل معامله (در این معاملات اوراق صندوق‌های کالایی خرید و فروش می‌شود و این امکان را مشخصات کالا در معامله سَلَف به سرمایه‌گذار می‌دهد که بدون خرید و فروش کالایی و پرداخت هزینه حمل و نقل، نگهداری و خسارت‌های احتمالی؛ مالک کالایی باشد.)، گواهی سپرده کالایی (این اوراق بهادار در واقع گواهی بر این است که سرمایه‌گذار، مالک مقدار مشخصی از کالایی است و می‌تواند پس از سررسید، کالا را تحویل گرفته و یا فقط در این بازه زمانی از نوسانات قیمتی آن استفاده نماید.) از مهم‌ترین قراردادهای این بازار است.

در تمام بازارهای ذکر شده ضوابط و شرایط یکسانی برای قراردادهای بورس کالا وجود دارد. کلیه قراردادها باید مشخصات کالای مورد نظر، مقدار آن واحد کالا، زمان معامله، ابعاد کالا، تاریخ تحویل کالا به خریدار، نوع بسته بندی انبار نگهداری کالا، محل تولید و واحد پول معامله مشخص باشد.

اهداف و مزایای بورس کالا:

· دارا بودن قوانین منسجم برای تسهیل و قانون‌مند نمودن معاملات.

· کارشناسی دقیق محصولات و قیمت‌گذاری کالاها به شیوه رقابتی.

· حذف واسطه‌ها در معاملات و خرید مستقیم از فروشندگان.

· کاهش ریسک نوسانات قیمتی.

· امکان انجام معاملات نقدی و آتی.

· اطمینان طرفین معامله و انجام معامله بر اساس ضوابط و قوانین و پرداخت مبلغ معامله. طبق زمان‌بندی معین و بر حسب نوع معامله است.

· شفافیت در معاملات و عدم اجازه انجام معاملات صوری.

· تعهد طرفین معامله به جبران خسارت طرف مقابل در صورت عدم انجام به موقع تعهدات.

· تسهیل در اعطای وام به خریداران به علت اطمینان نهادهای وام دهنده مانند بانک‌ها به صحت معاملات.

· تبلیغ کالاهای عرضه شده در بورس کالا بدون پرداخت هزینه.

· معافیت مالیاتی ۱۰ درصد از کالاهایی که در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند.

بورس کالا چیست و نحوه انجام معامله در بورس کالا چگونه است؟

پیدایش و تکامل بورس کالا در جهان در پی نیازهای اقتصادی به قرن ۱۹ میلادی بازمی‌گردد. وجود برخی نواقص و نارسایی در بازار سنتی کالا از قبیل نوسانات قیمت و عدم توانایی در کنترل صحیح آن‌ها ازیک‌طرف و از طرف دیگر منافع موجود در بازارهای منسجم بورس کالا و مزایای آن‌ها، انگیزه‌هایی بودند که موجب پیدایش بورس کالا در کشورهای جهان شدند.

بورس کالا به‌عنوان نهادی منسجم برای دادوستد و توسعه بازار و رشد اقتصادی جوامع به شمار می‌رود. عملکرد مناسب آن‌ها می‌تواند تأثیرات بسزایی در تولید، توزیع و مصرف داشته باشد که درنهایت منجر به افزایش رفاه اقتصادی جامعه گردد.

بورس کالا تجلی‌گاه خواسته‌های تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است. در این بازار است که همه فعالان بازار، نیازهای خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند مطرح می‌کنند.

تاریخچه بورس کالای ایران

شورای عالی بورس در جهت اهداف برنامه‌های سوم و چهارم توسعه وظیفه ایجاد بورس کالا را بر عهده گرفت. بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ و بورس کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ اولین بورس های کالای ایران بودند که شروع به فعالیت کردند.

سرانجام در سال ۱۳۸۵ با ترکیب شدن این دو بورس شرکت بورس کالای ایران تشکیل شد. بعد از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد.

تعریف بورس کالا

به‌صورت کلی ما دو نوع دارایی داریم:

دارایی‌های فیزیکی مثل زمین، کالا، ارز و …

دارایی‌های مالی مثل سهام و اوراق مشارکت.

بنابراین بورس کالا را می‌توان بازاری دانست که دارایی‌هایی از جنس فیزیکی و کالا در آن معامله می‌شود.

درمجموع بورس کالا بازاری هست که عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. کارشناسان مربوطه آن را بررسی و قیمت‌گذاری می‌نمایند. درنهایت به خریداران عرضه می‌شود. یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گری است. تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای مرتبط بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.

در بورس کالا، کالاهای خامی مثل شکر، پنبه، قهوه، فلزات، محصولات کشاورزی و … دادوستد می‌شود. با این تفاوت که در آن‌ها تحویل به‌صورت فیزیکی صورت نمی‌گیرد و بر اساس قراردادهای آتی که در آن تحویل در زمان و مکان مشخص در آینده تعیین‌شده انجام می‌پذیرد.

قراردادهای آتی

بر اساس تعریف، قرارداد آتی که در بورس کالا مبادله می‌شود، قرارداد خرید یا فروش مقداری کالای خاص باکیفیت مشخص برای تحویل در تاریخ معینی در آینده باقیمت ثابت است. در فرایند دادوستد قراردادهای آتی، برخلاف دیگر انواع سرمایه گذاری، وقتی قرارداد آتی مبادله می‌شود، در عمل چیزی خریداری نمی‌شود یا به مالکیت درنمی‌آید. اصطلاح خرید و فروش در قرارداد آتی، تنها نشان‌دهنده مسیر مورد انتظار قیمت‌هاست.

قراردادهای آتی، عمر معین دارد. بیش از آنکه برای خرید و فروش کالا به کار روند، به‌منظور مصونیت در برابر خطر نوسان قیمت یا بهره بردن از آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. واژه قرارداد نیز به مفهوم آن است که در قرارداد آتی، کالای مشخصی در تاریخ تعیین‌شده، تحویل داده خواهد شد.

خریدار قرارداد آتی بر سر یک قیمت ثابت برای خرید کالای موردنظر از فروشنده به هنگام انعقاد قرارداد، توافق می‌کند. فروشنده آتی نیز موافقت می‌کند که کالای موردنظر را در زمان انقضای قرارداد به قیمت ثابتی بفروشد. باگذشت زمان، بهای قرارداد در مقایسه با بهای ثابتی که دادوستد بر اساس آن انجام‌شده تغییر می‌کند. این تغییر نیز سود یا زیانی برای مبادله گر ایجاد می‌کند.

یک معامله موفق در بورس کالا باید دارای سه ویژگی باشد

1. کالا باید استانداردشده و طبقه‌بندی‌شده و دارای مشخصات کامل باشد. به‌طوری‌که خریدار و فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشند. کالاهای کشاورزی و صنعتی باید حالت اولیه، خام و فرآوری نشده داشته باشد.
2. کالاهای فاسدشدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آن‌ها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.
3. قیمت نقدی کالا نباید آن‌قدر نوسان داشته باشد که موجب بی اطمینانی شود. این بی اطمینانی به مفهوم خطر و سود بالقوه است.

اهداف تشکیل بورس کالا

از مهم‌ترین اهداف و اثرات بورس کالا می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1. تسهیل دادوستد کالاها با ایجاد بازاری قدرتمند و سازمان‌یافته.
2. مکانیزم های ناظر بر تعهدات طرفین معامله موجب سامان‌دهی بازار می‌شود.
3. کشف شفاف قیمت کالا‌ها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
4. برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار.
5. امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزار‌های نوین مالی.
6. توسعه سرمایه‌گذاری و فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خریدوفروش.
7. اطلاع‌رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش‌شده به‌منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.

قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

قرارداد نقدی (spot): خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند. فروشنده می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد

قرارداد سلف (forward): خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت می‌کند. فروشنده متعهد می‌شود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.

قرارداد نسیه (credit): خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی: فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد.

طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به‌طرف دیگر اباحه تصرف کند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند. پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (option): این نوع قرارداد خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است:

1. قرارداد اختیار خرید:عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و باقیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌نماید. بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.
2. قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و باقیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌نماید. بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

قراردادهای صلح: قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.

قراردادهای معاوضه (swap): مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به‌منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش (کاهش) نرخ برگه‌های معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینه‌های مالی آن.

فرآیند دادوستد در بورس کالا

دادوستد در بورس کالا طی چهار مرحله به شرح زیر انجام می‌گیرد:

1. در نخستین مرحله، مشتری درخواست خرید یا فروش را به کارگزار یا نماینده او ارائه می‌دهد. کارگزار نیز سفارش مشتری را در تالار معاملات منعکس می‌کند.
2. در مرحله دوم، سفارش مشتری در تالار معاملات و به روش حراج حضوری اجرا می‌شود. پس از تکمیل این مرحله، ناظر معامـلات دادوستد انجام‌شده را در شبکه ‌رایانه‌ای بورس کالا ثبت می‌نماید.
3. پس از ثبت معامله، مرحله سوم دادوستد آغاز می‌شود. طی آن، اتاق پایاپای پس از پردازش اطلاعات، گزارش نهایی که شامل وضعیت سپرده‌های موردنیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات می‌باشد را تهیه نموده و به دفاتر کارگزاران ارسال می‌نماید.
4. در مرحله چهارم، اتاق پایاپای حساب‌های خود را با تمامی کارگزاران تسویه می‌نماید. و کارگزار نیز به‌نوبه خود حساب‌های خود را با مشتری تسویه نموده و آگهی انجام معامله را برای مشتری ارسال می‌کند.

نتیجه‌گیری

انجام معاملات در بورس کالا هم همانند بورس اوراق بهادار نیاز به تجربه و آموزش کافی در این زمینه دارد. داشتن مدیریت سرمایه دقیق و کارآمد توانایی انجام تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی و اصول رفتارشناسی معامله‌گری در سطحی مناسب از نیازهای معامله‌گران این بازار است.

این نوشتار توضیحی مختصر درزمینه بازار بورس کالا می‌باشد تا علاقه‌مندان به این بازار نیز بتوانند با شناخت آن از روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری مطلع شده و در صورت نیاز و علاقه پا این عرصه گذارند.

در پایان از شما دعوت می‌کنم که اگر تجربه مشابهی در این زمینه داشتید آن را با ما در میان بگذارید. به امید موفقیت و پیروزی روزافزون برای همه دوستان.