انواع ریسک سرمایه گذاری؛ ۱۱ ریسکی که سرمایه شما را تهدید می‌کند
ریسک به زبان ساده احتمالی است قابل اندازه‌گیری از ارزش ازدست‌رفته یا به‌دست‌نیامده. وقتی صحبت از سرمایه گذاری است ریسک عبارت است از عدم اطمینانی که در مورد بازدهی مورد انتظار یک سرمایه‌گذاری وجود انواع ریسک در بازارهای مالی دارد. پیش از اینکه بتوانید درباره‌ی سرمایه‌گذاری تصمیم بگیرید باید با انواع مختلف ریسک سرمایه گذاری آشنا باشید. برای همین در این مقاله می‌خواهیم به انواع متفاوت ریسک سرمایه گذاری اشاره کنیم.
ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk)
ریسک نرخ بهره احتمالِ افتِ ارزش اوراق بدهی با نرخ ثابت است که بر اثر افزایش نرخ تورم اتفاق می‌افتد. هر زمان که سرمایه‌گذاران اوراق بهاداری بخرند که سودی با نرخ ثابت دارد، سرمایه‌شان را در معرض ریسک نرخ بهره قرار داده‌اند. این مسئله برای اوراق قرضه و همچنین سهام ممتاز مصداق دارد.
ریسک تجاری (Business Risk)
ریسک تجاری میزان ریسکی است که با اوراق بهادارِ به خصوصی مرتبط است. این ریسک را با نام ریسک غیرسیستماتیک نیز می‌شناسند که به ریسک مرتبط با صادرکنندهی به خصوص یک اوراق بهادار ارتباط دارد. به طور کلی همه‌ی کسب‌وکارها در یک صنعت دارای نوع یکسانی از ریسک تجاری هستند. اما ریسک تجاری در مورد هر کسب‌وکار به احتمالِ ورشکستگیِ مالی صادر کننده‌ی سهم یا ورق قرضهی آن کسب‌وکار اشاره دارد. یک راه متداول برای اجتناب از ریسک غیرسیستماتیک ایجاد تنوع در سرمایه‌گذاری است؛ یعنی خرید سهم از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترکی که اوراق بهادار شرکت‌های متنوع بسیاری را در سبد سرمایه‌گذاری‌شان دارند.
ریسک اعتباری (Credit Risk)
این ریسک به احتمال عدم توانایی صادرکنندهی اوراق قرضه برای پرداخت نرخ سود مورد انتظار و/یا بازپرداخت اصل پول اشاره می‌کند. معمولا هر چه ریسک اعتباری بالاتر باشد نرخ بهره‌ی اوراق نیز بالاتر خواهد بود.
ریسک مالیات‌پذیری (Taxability Risk)
ریسک مالیات‌پذیری به ریسک اوراق قرضه‌‌ای اشاره دارد که در ابتدا با فرض معاف بودن از مالیات صادر می‌شوند اما ممکن است پیش از فرا رسیدن موعد سررسید، تغییر وضعیت بدهند و شامل پرداخت مالیات بشوند. از آنجا که اوراق قرضهی معاف از مالیات نرخ بهره‌ی پایین‌تری نسبت به انواع دیگر این اوراق دارند، دارندگان آنها در صورت بالفعل شدن ریسک مالیات‌پذیری، بازدهی کمتری نسبت به حالت اولیه (معاف بودن از پرداخت مالیات) دریافت خواهند کرد.
ریسک استرداد (Call Risk)
ریسک استرداد مختص اوراق قرضه است و به احتمال استرداد اوراق قرضه پیش از موعد سررسید آن اشاره دارد. ریسک استرداد معمولا در کنار ریسک سرمایه گذاری مجدد مطرح می‌شود، که کمی بعد به آن می‌پردازیم، زیرا دارنده‌ی اوراق قرضه در این مرحله باید بفهمد کدام سرمایه‌گذاری مقدار برابری سود و ریسک را برای او به همراه خواهد آورد. ریسک استرداد اغلب زمانی محتمل‌تر است که نرخ تورم رو به کاهش باشد. در چنین شرایطی شرکت‌ها سعی می‌کنند با جمع‌آوری اوراق قرضهی منتشر شده‌شان و سپس انتشار اوراقی که نرخ بهره‌ی پایین‌تری دارند؛ پول کمتری از دست بدهند. در شرایط کاهش نرخ بهره سرمایه‌گذاران معمولا مجبورند ریسک بیشتری را برای به‌دست آوردن جریانِ درآمدی یکسان با گذشته متحمل بشوند.
ریسک تورم (Inflationary Risk)
ریسک تورم یا ریسک قدرت خرید به احتمال کاهش ارزش یک دارایی یا درآمد بر اثر افت ارزش واحد پولی یک کشور اشاره دارد. به زبان دیگر ریسک تورم ریسک تورم اقتصادی در آینده است که طی آن قدرت خرید پول جاری که از یک سرمایه‌گذاری به دست می‌آید افت پیدا می‌کند. بهترین راه کاهش این ریسک سرمایه گذاری های سنجش‌پذیر (appreciable investments) مانند سهام یا اوراق قرضهی قابل تبدیل است که از نوعی مؤلفه‌ی رشد برخوردارند که در طولانی‌مدت از تورم پیشی می‌گیرد.
ریسک نقدینگی (Liquidity Risk)
ریسک نقدینگی به این احتمال اشاره دارد که یک سرمایه‌گذار ممکن است در زمان مورد نیاز و به اندازه‌ی کافی نتواند خرید یا فروش انجام بدهد زیرا در فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای خرید و فروش محدودیت وجود دارد. فروش املاک و مستغلات مثالی خوب برای تشریح ریسک نقدینگی هستند. برخلاف اوراق قرضهی دولتی یا سهام بلوچیپ (blue chip) که از شهرت و اطمینان شرکت‌های معتبر و بزرگ برخوردار هستند و ریسک نقدینگی پایین دارند (به سرعت به فروش می‌روند) اغلب اوقات فروش املاک و مستغلات در لحظه‌ی مورد نیاز، دشوار است.
ریسک بازار (Market Risk)
ریسک بازار یا ریسک سیستماتیک نوعی ریسک است که تمام اوراق بهادار را به شیوه‌ای یکسان تحت تأثیر قرار می‌دهد. به زبان دیگر این ریسک در اثر عواملی به وجود می‌آید که نمی‌توان آن را با تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری کنترل کرد. این عوامل در حقیقت برآیند متغیرهای اقتصاد کلان هستند که خارج از کنترل سرمایه‌گذار است مانند: سیاست‌گذاری دولت، نرخ بیکاری، تغییرات نرخ ارز، تورم، تولید انواع ریسک در بازارهای مالی ناخالص ملی و … .
ریسک سرمایه گذاری مجدد (Reinvestment Risk)
در شرایط کاهش نرخ تورم، دارندگان اوراق بهادار که موعد سررسیدشان نزدیک است یا برای تحویل اوراق بدهی احضار شده‌اند، با انتخابی سخت برای سرمایه‌گذاری روی اوراقی رو‌به‌رو هستند که بتوانند نرخ بهره‌ای مساوی یا بیشتری از اوراق تحویل‌شده برای‌شان به ارمغان بیاورد. برای این منظور آنها غالبا مجبورند اوراقی را خریداری کنند که مانند گذشته سود عایدشان نمی‌کنند؛ مگر اینکه ریسک اعتباری یا ریسک بازار بیشتری را متحمل شوند و اوراقی را خریداری کنند که از اعتبار کمتری برخوردارند.
این شرایط به ریسک سرمایه گذاری مجدد معروف است: این ریسک در شرایطی به وجود می‌آید که در آن کاهش نرخ تورم به افت ارزش پولِ به دست آمده از یک سرمایه‌گذاری منتهی می‌شود و موجب می‌شود که اصل و سود سرمایه مجددا با نرخ بهره‌ای کمتر سرمایه‌گذاری شود.
ریسک اجتماعی، سیاسی، قانون‌گذاری (Social/Political / legislative Risk)
ریسک مرتبط با احتمال دولتی شدن صنایع، اعمال نامطلوب حکومت یا تغییرات اجتماعی که به از دست رفتن ارزش منجر بشود ریسک اجتماعی یا سیاسی نامیده می‌شود. ریسک‌های قانون‌گذاری مرتبط با نرخ‌های بهره نیز می‌توانند جزءِ ریسک‌های قانون‌گذاری به حساب بیایند.
ریسک نرخ ارز (Currency/Exchange Rate Risk)
ریسک نرخ ارز، ریسک ناشی از تبدیل واحد پول به یک واحد پولی دیگر است. نوسانات دائمی نرخ ارز خارجی که سرمایه‌گذاری در آنجا انجام شده در برابر نرخ پول داخلی ممکن است ارزش یک دارایی را با ریسک بالاتری رو‌به‌رو کند. برای سرمایه‌گذاری در کشورهای خارجی نیاز است این تفاوت نرخ ارز در دو کشور مد نظر قرار بگیرد. این ریسک به خصوص زمانی افزایش می‌یابد که واحد پول کشوری به خصوص به مقدار قابل‌توجه افت پیدا کند، در این حالت تمام سرمایه‌گذاری‌های خارجی انجام‌شده در آن کشور نیز دستخوش این افت خواهند شد. به همین منوال در صورتی که واحد پول کشور یک سرمایه‌گذار افت کند سرمایه‌گذاری خارجی برای او سود‌آور خواهد بود.
قابل درک است که ریسک نرخ ارز برای سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، بیشتر است زیرا در آنها فرصتی برای جبران ضررها در طول زمان وجود ندارد.
با انواع ریسک سرمایه گذاری آشنا شوید
ريسک به زبان ساده احتمالي است قابل اندازه گيري از ارزش ازدست رفته يا به دست نيامده. وقتي صحبت از سرما يه گذاري است ريسک عبارت است از عدم اطميناني که در مورد بازدهي مورد انتظار يک سرمايه گذاري وجود دارد. پيش از اينکه بتوانيد درباره ي سرمايه گذاري تصميم بگيريد بايد با انواع مختلف ريسک سرمايه گذاري آشنا باشيد. براي همين در اين مقاله مي خواهيم به انواع متفاوت ريسک سرمايه گذاري اشاره کنيم.
ريسک نرخ بهره (Interest Rate Risk)
ريسک نرخ بهره احتمالِ افتِ ارزش اوراق بدهي با نرخ ثابت است که بر اثر افزايش نرخ تورم اتفاق مي افتد. هر زمان که سرمايه گذاران اوراق بهاداري بخرند که سودي با نرخ ثابت دارد، سرمايه شان را در معرض ريسک نرخ بهره قرار داده اند. اين مسئله براي اوراق قرضه و همچنين سهام ممتاز مصداق دارد.
ريسک تجاري (Business Risk)
ريسک تجاري ميزان ريسکي است که با اوراق بهادارِ به خصوصي مرتبط است. اين ريسک را با نام ريسک غيرسيستماتيک نيز مي شناسند که به ريسک مرتبط با صادرکننده ي به خصوص يک اوراق بهادار ارتباط دارد. به طور کلي همه ي کسب وکارها در يک صنعت داراي نوع يکساني از ريسک تجاري هستند. اما ريسک تجاري در مورد هر کسب وکار به احتمالِ ورشکستگيِ مالي صادر کننده ي سهم يا ورق قرضه ي آن کسب وکار اشاره دارد. يک راه متداول براي اجتناب از ريسک غيرسيستماتيک ايجاد تنوع در سرمايه گذاري است؛ يعني خريد سهم از صندوق هاي سرمايه گذاري مشترکي که اوراق بهادار شرکت هاي متنوع بسياري را در سبد سرمايه گذاري شان دارند.
ريسک اعتباري (Credit Risk)
اين ريسک به احتمال عدم توانايي صادر کننده ي اوراق قرضه براي پرداخت نرخ سود مورد انتظار و/يا بازپرداخت اصل پول اشاره مي کند. معمولا هر چه ريسک اعتباري بالاتر باشد نرخ بهره ي اوراق نيز بالاتر خواهد بود.
ريسک ماليات پذيري (Taxability Risk)
ريسک ماليات پذيري به ريسک اوراق قرضه اي اشاره دارد که در ابتدا با فرض معاف بودن از ماليات صادر مي شوند اما ممکن است پيش از فرا رسيدن موعد سررسيد، تغيير وضعيت بدهند و شامل پرداخت ماليات بشوند. از آنجا که اوراق قرضه ي معاف از ماليات نرخ بهره ي پايين تري نسبت به انواع ديگر اين اوراق دارند، دارندگان آنها در صورت بالفعل شدن ريسک ماليات پذيري، بازدهي کمتري نسبت به حالت اوليه (معاف بودن از پرداخت ماليات) دريافت خواهند کرد.
ريسک استرداد (Call Risk)
ريسک استرداد مختص اوراق قرضه است و به احتمال استرداد اوراق قرضه پيش از موعد سررسيد آن اشاره دارد. ريسک استرداد معمولا در کنار ريسک سرمايه گذاري مجدد مطرح مي شود، که کمي بعد به آن مي پردازيم، زيرا دارنده ي اوراق قرضه در اين مرحله بايد بفهمد کدام سرمايه گذاري مقدار برابري سود و ريسک را براي او به همراه خواهد آورد. ريسک استرداد اغلب زماني محتمل تر است که نرخ تورم رو به کاهش باشد. در چنين شرايطي شرکت ها سعي مي کنند با جمع آوري اوراق قرضه ي منتشر شده شان و سپس انتشار اوراقي که نرخ بهره ي پايين تري دارند؛ پول کمتري از دست بدهند. در شرايط کاهش نرخ بهره سرمايه گذاران معمولا مجبورند ريسک بيشتري را براي به دست آوردن جريانِ درآمدي يکسان با گذشته متحمل بشوند.
ريسک تورم (Inflationary Risk)
ريسک تورم يا ريسک قدرت خريد به احتمال کاهش ارزش يک دارايي يا درآمد بر اثر افت ارزش واحد پولي يک کشور اشاره دارد. به زبان ديگر ريسک تورم ريسک تورم اقتصادي در آينده است که طي آن قدرت خريد پول جاري که از يک سرمايه گذاري به دست مي آيد افت پيدا مي کند. بهترين راه کاهش اين ريسک سرمايه گذاري هاي سنجش پذير (appreciable investments) مانند سهام يا اوراق قرضه ي قابل تبديل است که از نوعي مؤلفه ي رشد برخوردارند که در طولاني مدت از تورم پيشي مي گيرد.
ريسک نقدينگي (Liquidity Risk)
ريسک نقدينگي به اين احتمال اشاره دارد که يک سرمايه گذار ممکن است در زمان مورد نياز و به اندازه ي کافي نتواند خريد يا فروش انجام بدهد زيرا در فرصت هاي سرمايه گذاري براي خريد و فروش محدوديت وجود دارد. فروش املاک و مستغلات مثالي خوب براي تشريح ريسک نقدينگي هستند. برخلاف اوراق قرضه ي دولتي يا سهام بلوچيپ (blue chip) که از شهرت و اطمينان شرکت هاي معتبر انواع ریسک در بازارهای مالی و بزرگ برخوردار هستند و ريسک نقدينگي پايين دارند (به سرعت به فروش مي روند) اغلب اوقات فروش املاک و مستغلات در لحظه ي مورد نياز، دشوار است.
ريسک بازار (Market Risk)
ريسک بازار يا ريسک سيستماتيک نوعي ريسک است که تمام اوراق بهادار را به شيوه اي يکسان تحت تأثير قرار مي دهد. به زبان ديگر اين ريسک در اثر عواملي به وجود مي آيد که نمي توان آن را با تنوع بخشي به سرمايه گذاري کنترل کرد. اين عوامل در حقيقت برآيند متغيرهاي اقتصاد کلان هستند که خارج از کنترل سرمايه گذار است مانند: سياست گذاري دولت، نرخ بيکاري، تغييرات نرخ ارز، تورم، توليد ناخالص ملي و … .
ريسک سرمايه گذاري مجدد (Reinvestment انواع ریسک در بازارهای مالی Risk)
در شرايط کاهش نرخ تورم، دارندگان اوراق بهادار که موعد سررسيدشان نزديک است يا براي تحويل اوراق بدهي احضار شده اند، با انتخابي سخت براي سرمايه گذاري روي اوراقي رو به رو هستند که بتوانند نرخ بهره اي مساوي يا بيشتري از اوراق تحويل شده براي شان به ارمغان بياورد. براي اين منظور آنها غالبا مجبورند اوراقي را خريداري کنند که مانند گذشته سود عايدشان نمي کنند؛ مگر اينکه ريسک اعتباري يا ريسک بازار بيشتري را متحمل شوند و اوراقي را خريداري کنند که از اعتبار کمتري برخوردارند.
اين شرايط به ريسک سرمايه گذاري مجدد معروف است: اين ريسک در شرايطي به وجود مي آيد که در آن کاهش نرخ تورم به افت ارزش پولِ به دست آمده از يک سرمايه گذاري منتهي مي شود و موجب مي شود که اصل و سود سرمايه مجددا با نرخ بهره اي کمتر سرمايه گذاري شود.
ريسک اجتماعي، سياسي، قانون گذاري (Social/Political / legislative Risk)
ريسک مرتبط با احتمال دولتي شدن صنايع، اعمال نامطلوب حکومت يا تغييرات اجتماعي که به از دست رفتن ارزش منجر بشود ريسک اجتماعي يا سياسي ناميده مي شود. ريسک هاي قانون گذاري مرتبط با نرخ هاي بهره نيز مي توانند جزءِ ريسک هاي قانون گذاري به حساب بيايند.
ريسک نرخ ارز (Currency/Exchange Rate Risk)
ريسک نرخ ارز، ريسک ناشي از تبديل واحد پول به يک واحد پولي ديگر است. نوسانات دائمي نرخ ارز خارجي که سرمايه گذاري در آنجا انجام شده در برابر نرخ پول داخلي ممکن است ارزش يک دارايي را با ريسک بالاتري رو به رو کند. براي سرمايه گذاري در کشورهاي خارجي نياز است اين تفاوت نرخ ارز در دو کشور مد نظر قرار بگيرد. اين ريسک به خصوص زماني افزايش مي يابد که واحد پول کشوري به خصوص به مقدار قابل توجه افت پيدا کند، در اين حالت تمام سرمايه گذاري هاي خارجي انجام شده در آن کشور نيز دستخوش اين افت خواهند شد. به همين منوال در صورتي که واحد پول کشور يک سرمايه گذار افت کند سرمايه گذاري خارجي براي او سود آور خواهد بود.
قابل درک است که ريسک نرخ ارز براي سرمايه گذاري هاي کوتاه مدت، بيشتر است زيرا در آنها فرصتي براي جبران ضررها در طول زمان وجود ندارد.
ریسک مالی و انواع آن/چطور می توان ریسک مالی را کنترل کرد؟
ریسک مالی بخشی از بازار های مالی است که توسط آن احتمال از دست دادن پول یا دارایی در سرمایه گذاری انجام شده را می‌سنجند.
به گزارش پایگاه خبری بااقتصاد، ریسک مالی به میزان پولی که احتمال دارد در یک سرمایه گذاری از دست برود گفته می شود.
احتمال از دست دادن پول در همه سرمایه‌گذاری ها وجود دارد و زمانی که از بازارهای مالی صحبت می شود نمی‌توان ریسک های مالی را نادیده گرفت یا حذف کرد. در تمامی تراکنش‌های مالی و سرمایه‌گذاری در انواع بازارهای مالی خطر از دست دادن بخشی از و یا تمام پول سرمایه‌گذاری شده وجود دارد.
ریسک‌های مالی در حالت کلی به 7 دسته تقسیم می شوند و برای کنترل این ریسک‌ها در بازارهای مالی ابزاری محاسباتی وجود دارد که میزان احتمال ریسک های مالی از طریق این ابزار سنجیده می‌شود که به آن مدیریت ریسک می گویند.
انواع ریسک های مالی
ریسک‌های مالی به 7 دسته زیر تقسیم می شوند:
ریسک انطباق یا قانونی
ریسک سرمایه گذاری
ریسک سرمایه‌گذاری یکی از ریسک های مالی است که بیشتر در سرمایه گذاری و معامله‌گری ها ارزیابی می شود. این ریسک خود به چند دسته مانند: ریسک بازار، نقدینگی و اعتبار تقسیم و . بخش‌بندی می شود. این ریسک بیشترین تمرکز را بر روی نوسانات قیمتی قبل، حین و بعد از سرمایه‌گذاری دارد. ریسک‌های سرمایه گذاری می توانند مستقیم یا غیر مستقیم باشد.
ریسک بازار
ریسک بازار یکی از انواع ریسک های مالی است که در آن نوسانات قیمتی بازار و تاثیر آن ها بر روی سرمایه گذاری انجام شده مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد. سرمایه گذاران به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با ریسک بازار روبرو هستند.
تاثیر مستقیم ریسک بازار در نوسانات قیمتی رخ می دهد و تاثیر غیرمستقیم آن را می‌توان تاثیر عوامل بیرونی بر روی قیمت های بازار عنوان کرد مانند نرخ سود بانکی که می تواند به صورت غیر مستقیم در تغییرات قیمتی تاثیرگذار باشد.
ریسک نقدینگی
یکی از ریسک های مالی، ریسک نقدینگی است که به نقدینگی موجود در بازار می‌پردازد. درواقع در این ریسک سرمایه‌گذار نمی‌تواند دارایی خاص خود را بدون تغییر شدید در قیمتش، به سرعت خریداری کرده و یا بفروشد.
به طور مثال فردی با خرید 10 هزار سهم از یک شرکت در گذشته تصمیم دارد بعد از گذشت مدتی آن را نقد کند اما بازار قدرت نقدینگی به میزان خرید این سهم را با قیمت مورد نظر او ندارد پس سهامدار مجبور است بخشی از سهام خود را با قیمت کمتر از میزانی که خریداری کرده است بفروشد؛ به این اتفاق ریسک نقدینگی می‌گویند. بر همین اساس است که برای خرید یک سهم از نسبت های نقدینگی استفاده می شود تا ریسک نقدینگی نسبت به میزان سرمایه گذاری انجام شده ارزیابی شود.
ریسک اعتبار
ریسک اعتبار به ریسکی گفته می‌شود که در آن یک فرد به کسی دیگر پول قرض می دهد و در صورتی که فرد نتواند پول قرض گرفته را به نفر اول برگرداند، فرد قرض دهنده متضرر شده است. در واقع به میزان احتمالی که با آن عدم وصول مطالبه را می سنجند ریسک اعتبار می گویند. این ریسک اعتبار می تواند در مقیاس کوچک یا کلان اتفاق بیافتد.
یکی از دلایل بحران رکود اقتصادی سال 2008 آمریکا ریسک اعتباری بوده که در این سال دولت آمریکا مقدار زیادی وام به افراد با وضعیت مالی ضعیف اعطا کرد و بعد از ورشکستگی شرکت برادران لیمن، ریسک انواع ریسک در بازارهای مالی اعتبار به سطح جهانی نفوذ کرد و منجر به یک رکود اقتصادی بسیار بزرگ در سطح جهانی شد.
ریسک اجرایی یا عملیاتی
یکی از انواع ریسک های مالی، ریسک عملیاتی(اجرایی) است که از طریق نقص در فرآیندهای داخلی یک سیستم به وجود می آید. در این نوع از ریسک مالی سیستم دچار نقص در یکی از بخش های خود شده که در اکثر مواقع این نقص توسط انسان یا یک فعالیت کلاه‌برداری ایجاد شده است که در نهایت منجر به ضرر مالی به کل سیستم می‌شود. البته شایان ذکر است که این نقص می تواند توسط عوامل طبیعی مانند سیل و زلزله نیز ایجاد شود.
شرکت ها برای کاهش این نوع ریسک در فواصل زمانی مشخص بازرسی‌های امنیتی انجام داده و ریسک ضرر مالی بر اثر نقص اجرایی را کنترل می کنند.
ریسک انطباق یا قانونی
ریسک قانونی نوعی از ریسک های مالی است که به دلیل عدم توجه یک شرکت به قوانین قضایی ایجاد می شود و این عدم توجه به قوانین قضایی یا زیر پا گذاشتن این قوانین باعث ضرر مالی به مجموعه می‌شود. انواع مشکلات حقوقی، پولشویی، عدم احراز خرید و فروش یا انجام خرید و فروش غیرقانونی و فساد های سیستمی نمونه‌هایی از عواملی است که باعث افزایش ریسک قانونی یا انطباق می شود و در صورت مشخص شدن آن، شرکت یا سیستم توسط عوامل قضایی مجازات خواهند شد.
ریسک سیستماتیک
یکی از مهمترین ریسک‌های مالی که در سطح کلان می‌تواند خسارت های جبران ناپذیری داشته باشد ریسک سیستماتیک است. در این نوع ریسک وقوع یک اتفاق در یک بخش یا سیستم باعث ایجاد ضرر در بخش‌های وابسته یا کل بازار می‌شود. این ریسک همانند دومینو عمل می کند، یعنی اگر قطعه اول دومینو که همان سیستم یا شرکت بزرگی است که در آن نقص اتفاق افتاده است، بی افتد، ریسک به صورت دومینویی به سایر بخش‌ها سرایت خواهد کرد.
ریسک های سیستمی بیشتر در مجموعه‌های بزرگ که یک صنعت یا بازار به آن وابسته است نمود پیدا می کند. به طور مثال در بحران اقتصادی 2008 آمریکا اگر بانک برادران لیمن وابستگی عمیقی با سیستم مالی آمریکا نداشت، ورشکستگی آن هم تاثیر کمتری داشت.
آشنایی با مفهوم ریسک و بازده در بورس
سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه معمولاً با هدف دستیابی به سود و بازدهی بسیار خوب در آینده می‌باشد. بنابراین هر فردی پیش از سرمایه‌گذاری در این بازار باید با یک سری مفاهیم و اصطلاحات مهم در آن آشنایی داشته باشد. آگاهی از این مفاهیم به افراد کمک می‌کند تا سرمایه‌گذاری آنها با ریسک کمتری همراه باشد و احتمال موفقیت آنها افزایش یابد. «ریسک» و «بازده» از ارکان اصلی و عضو جدایی ناپذیر بازار سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند که هر سرمایه‌گذاری باید با آنها آشنایی کامل داشته باشد. در دنیای مالی و سرمایه‌گذاری، این دو مفهوم مخالف یکدیگر هستند. اما یک سرمایه‌گذاری مطمئن و پرسود، همواره بر اساس ارتباطی که بین ریسک و بازده وجود دارد، انجام می‌شود و نمی‌توان آنها را جدا از هم در نظر گرفت. در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ به بررسی مفهوم ریسک و بازده در بورس و نقش آن در سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.
ریسک و بازده در بورس : تعریف ریسک
تعریف ریسک و بازده آن در بازار بورس چیست
در رابطه با مبحث ریسک و بازده در بورس در توضیح ریسک باید بگوییم که ریسک (RISK)، تفاوت بین پیش‌بینی و واقعیت است. همه‌ی افراد هنگام سرمایه‌گذاری، از بازدهی سرمایه‌ی خود پیش‌بینی و انتظاری دارند؛ در واقع آنها وقتی سهمی را می‌خرند، انتظار دارند که به میزان مشخصی سود دریافت کنند. حال اگر این انتظار محقق شود، طبیعتاً ریسک سرمایه‌گذاری به حداقل می‌رسد و حتی گاهی اوقات می‌توان ریسک را به صفر رساند. اما اگر این پیش‌بینی درست از آب در نیاید، ریسکی برای سرمایه‌گذاری وجود خواهد داشت که باید به آن توجه نمود. البته در کنار این موارد، شخصیت افراد و میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذارن و سهام‌داران هم در تحقق ریسک، اهمیت بسیاری دارد. باید دید که فرد تا چه حدی آماده است که ریسک را بپذیرد. بنابراین می‌توان گفت که بین ریسک‌پذیری و روحیه‌ی افراد رابطه‌ی مستقیم وجود دارد.
برخی افراد ریسک‌پذیر هستند و بعد از آن‌که سرمایه‌ی خود را در بازار فعال می‌کنند و سهم می‌خرند، به ریسک تن می‌دهند و ترسی از این موضوع ندارند. اما افرادی هم هستند که ریسک‌گریز می‌باشند و ترجیح می‌دهند که به روش سرمایه‌گذاری غیرمستقیم وارد بازار بورس شوند. چرا که در این روش، مدیریت دارایی توسط کارشناسان مسلط به علوم تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی انجام می‌شود. بنابراین ریسک معاملات به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت. برای بررسی ریسک و بازده در بورس می‌توانید ریسک سرمایه‌گذاری را با توجه به فرمول زیر محاسبه نمایید:
بازده واقعی – بازده پیش‌بینی شده = ریسک
انواع ریسک در سرمایه‌گذاری
برای آشنایی با مفهوم ریسک و بازده باید انواع ریسک را بشناسید. از یک منظر می‌توان ریسک را به دو بخش تقسیم کرد.
۱. ریسک سیستماتیک (قابل اجتناب): ریسک سیستماتیک یا همان ریسک قابل اجتناب به عوامل درونی شرکت بستگی دارد. این ریسک، تغییرپذیری در بازدهی کل اوراق بهادار را مستقیماً ناشی از تغییرات بازار یا اقتصاد می‌داند. از آنجایی که ریسک‌های سیستماتیک، غیر قابل کنترل هستند، کاهش‌پذیر هم نخواهند بود. ریسک تورم،ریسک نرخ بهره، ریسک بازار و گاهی هم ریسک سیاسی، از جمله منابعی هستند که این ریسک را شارژ می‌کنند.
۲. ریسک غیر سیستماتیک (غیر قابل اجتناب): در انواع ریسک در بازارهای مالی مقابل ریسک‌های غیرسیستماتیک قرار دارند که به عوامل بیرونی شرکت بستگی دارند و قابل کنترل و کاهش‌پذیر هستند. هنگام بررسی ریسک و بازده در بورس باید بدانید که ریسک‌های غیرسیستماتیک، قیمتی از تغییرپذیری را در برمی‌گیرند که در بازدهی اوراق بهادار باشد و به تغییرپذیری کلی بازار یا اقتصاد بستگی ندارد. بنابراین از طریق استراتژی‌هایی مثل تنوع‌سازی می‌توان این ریسک را کاهش داده و حتی به صفر رساند. ریسک مالی،ریسک تجاری و ریسک نقدینگی، از مهمترین منابعی هستند که این ریسک را شارژ می‌کنند.
برای محاسبه‌ی ریسک کل، از فرمول زیر می‌توان استفاده کرد:
ریسک سیستماتیک+ریسک غیر سیستماتیک=ریسک کل
ریسک و بازده در بورس : منابع ریسک در سرمایه‌گذاری
منابع ریسک در سرمایه‌گذاری بورس به چه معناست
در بحث ریسک و بازده عوامل متعددی موجب به وجود آمدن ریسک در بورس می‌شوند که انواع مختلف از ریسک را به وجود آورده‌اند. در واقع اگر از این منظر به ریسک‌ها نگاه کنیم، انواع دیگری از ریسک را به قرار زیر خواهیم داشت:
۱. ریسک نرخ تورم: در اثر افزایش نرخ تورم یعنی کاهش قدرت خرید مردم به وجود انواع ریسک در بازارهای مالی می‌آید.
۲. ریسک تجاری: ناشی از انجام تجارت‌های مختلف در یک صنعت خاص است که تغییر در قیمت را موجب خواهد شد.
۳. ریسک نرخ ارز: ناشی از تغییرات در بازدهی اوراق بهادار است که در نتیجه‌ی نوسانات ارزهای خارجی می‌تواند ایجاد شود.
۴. ریسک مالی: ریسک ناشی از بکارگیری بدهی در شرکت است. هرچقدر بدهی در شرکت بیشتر باشد، ریسک مالی آن بیشتر است.
۵. ریسک نقدشوندگی: در بحث ریسک و بازده در بورس این ریسک در نتیجه‌ی عدم احتمال تبدیل شدن به پول نقد در یک دارایی به وجود می‌آید.
۶. ریسک سیاسی: ریسک سیاسی یا ریسک کشور به ثبات یک کشور از لحاظ سیاسی و اقتصادی مربوط می‌باشد. این ریسک در کشورهایی که از نظر سیاسی اقتصادی دارای ثبات بالاتری هستند، کمتر می‌باشد.
۷. ریسک نرخ سود: در اثر تغییرات و نوساناتی که در سود بانکی پیش می‌آید و باعث افزایش یا کاهش ارزش اوراق مشارکت می‌شود، به وجود می‌آید. (ریسکی است که سرمایه‌گذاران هنگام خرید اوراق قرضه، آن را می‌پذیرند).
در زمان بررسی ریسک و بازده در بورس لازم است تا به این نکته توجه داشته باشید که تمام ریسک‌های نام برده شده در این بخش را از طریق اطلاعاتی که در بورس به صورت شفاف ارائه می‌شود و در اختیار همگان قرار می‌گیرد، شناسایی نمایید. یعنی باید با تحقیق راجع به یک سری اطلاعات خاص، این ریسک‌ها را در سهم موردنظر شناسایی کرد.
ریسک و بازده در بورس : تعریف بازده
موضوع مهم دیگری که در بحث ریسک و بازده وجود دارد، بازده می‌باشد. هرچقدر که میزان ریسک بالاتر باشد و حتی محقق شود، طبیعتاً بازدهی یا سود بیشتری نصیب سهامدار خواهد شد. این افزایش بازدهی در نتیجه‌ی بالا رفتن ریسک، پاداش ریسک تعریف می‌شود. به همین جهت افرادی که ریسک‌پذیری خوبی دارند، پاداش انواع ریسک در بازارهای مالی خوبی را در قالب سود بیشتر برای ریسک خود دریافت خواهند کرد. بازدهی ممکن است «بازده مورد انتظار» یا «بازده واقعی» باشد. بازده مورد انتظار (Expected Return)، بازدهی است که سرمایه‌گذار انتظار دارد و پیش بینی می‌کند که آن را در سرمایه‌گذاری به دست آورد. اما بازده واقعی (Realized Return)، مقدار حقیقی و عملی بازده‌ای است انواع ریسک در بازارهای مالی که سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری خود در پایان زمان سرمایه‌گذاری کسب خواهد کرد.
رابطه بین ریسک و بازده در بورس
چه رابطه ای بین ریسک و بازده در بازار بورس وجود دارد؟
با توجه به موارد گفته شده، حتما به رابطه‌ی مستقیم ریسک و بازده در بورس پی برده‌اید. با این حساب سرمایه‌گذارانی که به دنبال بازدهی بالا هستند، باید ریسک بیشتری را بپذیرند. عکس این موضوع نیز صادق است؛ یعنی سرمایه‌گذارانی که توانایی پذیرش ریسک بالا را ندارند، نباید انتظار بازدهی و سود بالا را نیز داشته باشند. بنابراین می‌توان گفت که تمام تصمیمات سرمایه‌گذاران بر مبنای رابطه‌ی بین این دو مفهوم شکل می‌گیرد. به بیان دیگر، افراد پیش از سرمایه‌گذاری باید میزان ریسک‌پذیری خود را بسنجند و سپس بر اساس آن اقدام به سرمایه‌گذاری نمایند. سرمایه‌گذارانی که ریسک‌پذیری بالایی دارند، می‌توانند وارد بازار بورس شده، سهام بخرند و معامله کنند. اما ورود به بازار بورس به آن دسته از افرادی که تحمل پذیرش ریسک در آنها پایین است، توصیه نمی‌شود. در عوض این افراد می‌توانند وارد بازارهای مالی بدون ریسک (خرید اوراق مشارکت)، که درصد سود آنها تضمینی است، شوند.
سخن آخر
در این مقاله از سایت آموزش چراغ به بررسی مفهوم ریسک و بازده در بورس و نقش آن در سرمایه‌گذاری پرداختیم. ریسک و بازده از جمله موارد بسیار مهمی هستند که پیش از خرید سهام باید به آنها توجه داشته باشید. به خاطر داشته باشید که در صورت افزودن نمادهای با ریسک بالا به پرتفوی خود، امکان بازدهی سبد شما افزایش می‌یابد. البته از طرفی امکان زیان‌ده بودن هم بالا خواهد رفت. پس باید سبدی را تشکیل دهید که ریسک و بازدهی معقولی داشته باشد. یک روش دیگر برای سرمایه‌گذاری کم‌ریسک استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و یا افزودن سبدی متنوع از سهام مختلف با ریسک کم است. برای آشنایی بیشتر با خرید سهام خوب می‌توانید از دوره های آموزش بورس استفاده نمایید. چراغ ، به‌عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با ارائه‌ی مهمترین نکات بورسی به شما برای سرمایه‌گذاری در این بازار کمک نماید.
آشنایی انواع ریسک مالی
هر اقدام پس انداز و سرمایه گذاری شامل ریسک ها و بازده های مختلفی است. به طور کلی، تئوری مالی ریسک های سرمایه گذاری را که بر ارزش دارایی ها تأثیر می گذارد، به دو دسته طبقه بندی می کند: ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک. به طور گسترده، سرمایه گذاران در معرض هر دو ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک هستند.
ریسک های سیستماتیک، که به عنوان ریسک های بازار نیز انواع ریسک در بازارهای مالی شناخته می شوند، ریسک هایی هستند که می توانند کل بازار اقتصادی یا درصد زیادی از کل بازار را تحت تأثیر قرار دهند. ریسک سیستماتیک خطر از دست دادن سرمایه گذاری به دلیل عواملی مانند ریسک سیاسی و ریسک کلان اقتصادی است که بر عملکرد بازار کلی تأثیر می گذارد. ریسک بازار اغلب توسط بتا اندازه گیری می شود. بتا معیار اندازه گیری ریسک یک سرمایه گذاری نسبت به کل بازار است. ریسک بازار را نمی توان به راحتی از طریق متنوع سازی نمونه کارها کاهش داد. سایر انواع متداول ریسک سیستماتیک می تواند شامل ریسک نرخ بهره، ریسک تورم، ریسک ارزی، ریسک نقدینگی، ریسک کشور و ریسک اجتماعی-سیاسی باشد.
ریسک های غیر سیستماتیک، که به عنوان ریسک خاص شناخته می شود، دسته ای از ریسک است که فقط یک صنعت یا یک شرکت خاص را تحت تأثیر قرار می دهد. ریسک غیر سیستماتیک خطر از دست دادن سرمایه گذاری به دلیل ریسک خاص شرکت یا صنعت است. مثال آن شامل تغییر در مدیریت، بازگشت محصول، تغییر نظارتی است که می تواند باعث کاهش فروش شرکت و وجود رقیب جدید در بازار با پتانسیل گرفتن سهم بازار از یک شرکت شود. سرمایه گذاران غالباً با سرمایه گذاری در دارایی های متنوع، از تنوع برای مدیریت ریسک غیر سیستماتیک استفاده می کنند.
علاوه بر خطرات گسترده سیستماتیک و غیر سیستماتیک، انواع مختلفی از ریسک مالی وجود دارد، از جمله:
در این نوع ریسک سوالی مطرح می شود- آیا یک شرکت قادر به فروش کافی و ایجاد درآمد کافی برای تأمین هزینه های عملیاتی خود و سودآوری خواهد بود؟ در حالی که ریسک مالی به هزینه های تأمین مالی مربوط می شود، ریسک تجاری با تمام هزینه های دیگری که یک کسب و کار باید برای تأمین و عملکردی باقی ماندن احتیاج دارد، درگیر است. این هزینه ها شامل حقوق، هزینه تولید، اجاره تسهیلات، دفتر و هزینه های اداری می شود. سطح ریسک تجاری یک شرکت تحت تأثیر عواملی مانند هزینه کالاها، حاشیه سود، رقابت و سطح کلی تقاضا برای محصولات یا خدماتی است که می فروشد، می باشد.
ریسک اعتباری یا ریسک پیش فرض
ریسک اعتباری زمانی اتفاق می افتد که یک وام گیرنده قادر به پرداخت سود قراردادی یا اصل بدهی های خود نباشد. این نوع ریسک به ویژه برای سرمایه گذاران که اوراق قرضه در اوراق بهادار خود دارند، نگران کننده است. اوراق قرضه دولتی، به ویژه اوراق صادر شده توسط دولت فدرال، کمترین میزان ریسک پیش فرض و به همین ترتیب کمترین بازده را دارند. از طرف دیگر اوراق بهادار شرکت، دارای بالاترین میزان ریسک پیش فرض، و در نتیجه نرخ بهره بالاتر هستند.
ریسک کشور زمانی اتفاق می افتد که یک کشور قادر نباشد به تعهدات مالی خود عمل کند. هنگامی که یک کشور نتواند به تعهدات خود عمل کند، می تواند به عملکرد سایر قسمت های مالی در آن کشور و همچنین سایر کشورهایی که با آنها رابطه دارد، آسیب برساند. این نوع خطر بیشتر در بازارهای نوظهور یا کشورهایی که کسری شدید دارند، دیده می شود.
هنگام سرمایه گذاری در کشورهای خارجی، توجه به این نکته ضروری است که نرخ ارز می تواند قیمت دارایی را نیز تغییر دهد. ریسک ارزی (یا ریسک نرخ ارز) برای کلیه قسمت های مالی که به ارز غیر از ارز داخلی شما هستند اعمال می شود. به عنوان نمونه، اگر شما در ایالات متحده زندگی می کنید و در یک سهام کانادایی به دلار کانادا سرمایه گذاری می کنید، اگر دلار کانادا نسبت به دلار آمریکا کاهش ارزش پیدا کند، ممکن است پول خود را از دست بدهید.
ریسک نرخ بهره
ریسک نرخ بهره ریسکی است که به دلیل تغییر در سطح مطلق نرخ بهرهرخ خواهد داد. این نوع ریسک بیش از بورس روی ارزش اوراق تأثیر می گذارد و برای همه دارندگان اوراق بهادار ریسک قابل توجهی است. با افزایش نرخ بهره، قیمت اوراق در بازار ثانویه سقوط می کند – و بالعکس.
ریسک سیاسی ریسکی است که بازده یک سرمایه گذاری ممکن است به دلیل بی ثباتی سیاسی یا تغییر در یک کشور متحمل شود. این نوع ریسک می تواند ناشی از تغییر دولت، نهادهای مقننه، سایر سیاست گذاران خارجی یا کنترل نظامی باشد. همچنین با عنوان ریسک ژئوپلیتیک شناخته می شود، با طولانی تر شدن افق زمانی یک سرمایه گذاری، این ریسک بیشتر می شود.
ریسک طرف مقابل
ریسک طرف مقابل احتمال این که یکی از افراد درگیر در معامله ممکن است در تعهدات خود دچار ریسک پیش فرض شود را بیان می کند. ریسک طرف مقابل می تواند در معاملات اعتباری رخ دهد.
ریسک در مقابل پاداش
تعادل بین ریسک و بازده، تعادلی بین حداقل امکان وجود ریسک مالی و حداکثر بازگشت سرمایه است. به طور کلی، سطح پایین ریسک با بازده کم و ریسک بالا با بازده بالقوه بالا همراه است. هر سرمایه گذار باید تصمیم بگیرد که برای بدست آوردن بازده، تا چه حد حاضر است ریسک پذیر باشد. این امر براساس عواملی مانند سن، درآمد، اهداف سرمایه گذاری، نیاز نقدینگی، افق زمانی و شخصیت خواهد بود.
نمودار زیر نمایانگر بصری از معامله ریسک / بازده برای سرمایه گذاری است که در آن انحراف استاندارد بالاتر به معنای سطح بالاتر یا ریسک بالاتر – و همچنین بازده بالقوه بالاتری است.
باید به این امر مهم توجه داشته باشیم که ریسک بالاتر به صورت اتوماتیک تبدیل به بازده بالاتر نخواهد شد. نمودار شکل بالا تنها نشان می دهد که ریسک بالاتر احتمال بازده بالاتر را افزایش می دهد ولی هیچ تضمینی وجود ندارد. به صورت تئوری، کمترین میزان بازده مربوط به زمانی است که ریسک سرمایه گذاری تقریباً صفر باشد.
ریسک و تنوعاساسی ترین و مؤثرترین استراتژی برای به حداقل رساندن ریسک مالی، تنوع است. تنوع سازی به شدت مبتنی بر مفاهیم همبستگی و ریسک است.در حالی که اکثر متخصصان سرمایه گذاری موافق هستند که تنوع سازی نمی تواند در برابر ریسک آنها را تضمین کند، می توان گفت تنوع سازی مهمترین مؤلفه برای کمک به یک سرمایه گذار در رسیدن به اهداف مالی دوربرد است و این در حالی که ریسک مالی را به حداقل می رساند.
همه ما هر روز با ریسک و خطرات روبرو هستیم – خواه برای رسیدن به محل کار رانندگی می کنیم، یا روی یک موج 60 فوتی در حال موج سواری باشیم، سرمایه گذاری کنیم یا مدیر یک کسب و کار باشیم. در دنیای مالی، ریسک مالی به این احتمال اشاره دارد که بازده واقعی یک سرمایه گذاری با آنچه انتظار می رود، تفاوت دارد – این امکان را نشان می دهد که یک سرمایه گذاری به همان صورت که دوست دارید، انجام نشود یا این که در نهایت ضرر کنید.
موثرترین روش برای مدیریت ریسک سرمایه گذاری از طریق ارزیابی منظم ریسک و متنوع سازی است. اگرچه متنوع سازی تضمین نمی کند که سود بدست می آوریم و ضمانت نمی کند که دچار ضرر نمی شویم، اما امکانی برای بهبود بازده ها بر اساس اهداف و سطح ریسک مالی شما فراهم می کند. یافتن تعادل مناسب بین ریسک و بازده به سرمایه گذاران و مدیران مشاغل کمک می کند تا از طریق سرمایه گذاری هایی به اهداف مالی خود دست یابند
دیدگاه شما