معرفی مفهومی بنام حجم مبنا

کارگزاری فارابی

درخواست حذف کامل دامنه نوسان و حجم مبنا در معاملات بازار بورس

جناب آقای رئیسی
رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران
اعضای محترم شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار
اعضای محترم هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار

با سلام و تحیات
بیش از یک سال است که معاملات بازار ثانویه در بازار سرمایه ایران به‌درستی اثبات کرده که سیستم‌ها و روش‌های جاری در این بازار پاسخگوی شرایط روز نیست و نیاز به بازنگری اساسی دارد. در این بین مهم‌ترین موضوع، دامنه نوسان و حجم مبناست که در ظاهر قرار بوده ابزاری برای کنترل هیجانات احتمالی با ادعای حمایت از سهامداران خرد باشد، در حالی که در عمل نه‌تنها نقش کاتالیزورِ افزایش هیجان را بازی می‌کند، بلکه ابزار دست سهامداران حقوقیِ بزرگ برای بهره‌کشی، جهت‌دهی و عددسازی بوده است.

نظر عموم کسانی که مخالف حذف دامنه نوسان هستند، حفاظت و پاسداشت از سهامداران خرد است، در حالی که بسیاری از همین سهامداران خرد پس از متضرر شدن توسط پامپ‌-‌دامپ (Pump and dump) بزرگ سال ۱۳۹۹ به بازارهایی دیگر چون رمزارز مهاجرت کرده‌اند؛ بازاری شبانه‌روزی که در آن نه خبری از حجم مبناست و نه دامنه نوسان. ارزش معاملات ایرانیان در مجموع صرافی‌های ایرانی و غیر ایرانی رمزارزها از کل معاملات بازار ثانویه بورس ایران بیشتر است!

چگونه است که این تعداد از ایرانیان با این حجم از گردش مالی حاضر به فعالیت در بازاری بدون دامنه نوسان و حجم مبنا هستند، ولی عده‌ای با بهانه حفاظت از همان ایرانیان، در بازار سرمایه دامنه نوسان و حجم مبنا قرار داده و به‌وسیله آن بر آتش هیجانات صف خریدوفروش می‌دمند؟ کارشناسان و متخصصان بازار سرمایه در حوزه‌های گوناگون مالی و اقتصادی متفق‌القول بر این باورند که «ویروس منحوس» دامنه نوسان از وزن تحلیلی بازار سرمایه کاسته و آن را تبدیل به بزنگاهی برای تخلیه هیجاناتِ لحظه‌ای توده‌ها کرده است. هیجاناتی که حتی دولت در سال ۱۳۹۹ نتوانست در بهره‌برداری از آن چشم‌پوشی کند و مصداق بارز آن در صف‌های خرید پس از عرضه‌های اولیه کاملاً مشهود است.

به جرئت می‌توان گفت ریشه عمده دستکاری‌ها در روند بازار و نمادها توسط هر شخص، بهره‌گیری از هیجانات صف‌های خریدوفروش است که به‌واسطه وجود دامنه نوسان در دسترس ایشان است. حذفِ کامل دامنه نوسان و حجم مبنا می‌تواند بزرگ‌ترین عامل دستکاری‌های غیر اخلافی در شفافیت بازار شیشه‌ای را یک بار برای همیشه و به‌صورت اصولی مرتفع نماید و از نظر فنی هزینه‌های ریالی و غیر ریالی دستکاری در بازار را برای متخلفان دوچندان خواهد کرد.

مهم‌تر از همه آنکه وجود دامنه نوسان و حجم مبنا در تضاد با واژه «بازار» چه در معنای لغوی و چه در معنای تجربی، در عبارت «بازار ثانویه» است. مهم‌ترین و ذاتی‌ترین ویژگی یک بازار نقدشوندگی است که باید به‌واسطه تعادل بین درخواست‌های عرضه-تقاضا در هر لحظه از معاملات و صرفاً به‌واسطه خرد جمعی اهالی بازار روی دهد. حجم مبنا و دامنه نوسان در مغایرت اصولی و اساسی با فلسفه وجودیِ بازار ثانویه بوده و با «نابازار» کردن آن، موجبات عدم رشد و تعالی پایدار و مستمر بازار اولیه را فراهم کرده است.

کارشناسان و خبرگان بازار بر این باورند که دامنه نوسان و حجم مبنا «ام‌الفساد» این نابازار ثانویه است و منجر به طراحی انواع و اقسام طرح‌های آربیتراژ زمانی و قیمتی توسط بدخواهانِ بازار شده و می‌شود و هم‌زمان با کاهش حجم معاملات، عمق، نقدشوندگی، شفافیت و منصفانه بودن بازار، منجر به تضعیف سرمایه‌گذاری تخصصی بلندمدت از طریق صندوق‌های معتبر و شرکت‌های سبدگردانی دارای مجوز شده است.

ما امضا کنندگان این کارزار، ضمن اعلام مخالفت خود با وجود هرگونه محدودیت دامنه نوسان و حجم مبنا در معاملات بازار ثانویه بورس ایران، موارد هفت‌گانه زیر را به‌عنوان درخواست‌هایمان به‌منظور بهبود شرایط معاملاتی بازار سرمایه و افزایش شفافیت و منصفانه بودن این بازار تقدیم می‌نماییم.

۱. حذف کامل محدودیت دامنه نوسان (با برنامه‌ریزی دقیق و مدون)
۲. حذف کامل محدودیت حجم مبنا (با برنامه‌ریزی دقیق و مدون)
۳. ارائه دسترسی عمومیِ برخط به عمقِ سفارشات بازار (Order book) و Level II quotes که اکنون در انحصار گروهی خاص است (در حال حاضر عموم مردم فقط به پنج مظنه اول دسترسی دارند).
۴. اضافه شدن ردیف «بازارگردان» در کنار ردیف‌های «حقیقی و حقوقی» در سایت TSETMC
۵. ارائه گزارش تفکیکی سفارشات ثبت شده و اجراشده بازارگردان هر نماد به‌صورت برخط و روزانه
۶. تغییر سهامداران عمده هر نماد از سهامداران با دارایی بیش از یک درصد به صد سهامدار اول هر نماد
۷. افزایش ساعت رسمی معاملات روزانه

لات در بازار فارکس چیست؟

فارکس یکی از آن بازارهایی است که این روزها افراد فعال در زمینه‌های اقتصادی استفاده زیادی از آن دارند و البته هنوز برای خیلی از افراد کلمه‌ای نا آشنا محسوب می‌گردد. با دانستن ماهیت بازار فارکس، خیلی راحت می‌توان سر از کار این نوع بازار در آورد و حتی معرفی مفهومی بنام حجم مبنا می‌توان در آن سرمایه‌گذاری کرد. یکی از اولین موضوعاتی که باید برای ورود به بازار فارکس با آن آشنا شوید، لات در فارکس یا حجم معامله در این بازار است که در این مقاله به طور مفصل به این موضوع پرداخته خواهد شد.

فهرست عناوین مقاله

ماهیت فارکس

برای داشتن تعریفی ساده از فارکس ، می‌توان گفت که این بازار بزرگترین دنیای ارز است که روزانه میلیاردها میلیارد دلار در آن جابه‌جا میشود و افراد زیادی وجود دارند که از طریق این بازار به موفقیت‌های بزرگ و کوچکی دست یافته‌اند.

فارکس که از ادغام دو کلمه لاتین Foreign به معنی خارجی و Exchange به معنای تبادل ارز ایجاد شده است به صورت Forex نمایش داده می‌شود و در واقع می‌توان گفت بستری است که در آن می‌توان ارزهای مختلف را در برابر هم معامله کرد.

اما سوال اصلی اینجاست که این معامله چگونه رقم خواهم خورد:

فرض می‌کنیم شما 1 یورو دارید و می‌خواهید آن را به دلار تبدیل کنید، برای این تبدیل بایستی ابتدا نرخ تبدیل یا همان Exchange rate را بدست آوریم. میزان یا نرخ تبدیل یورو به دلار نمایانگر آن است که هر یک یوروی شما معادل 1.20 دلار خواهد بود. پس در نتیجه به ازای یک یورو، به شما 1.20 دلار تعلق خواهد گرفتم: نرخ تبدیل یورو به دلار= 1.20 یعنی یک یورو = 1.12 دلار خواهد شد.

قبل از رسیدن به معنی لات در فارکس بایستی به چند مفهوم اساسی‌تر در این بازار اشاره کنیم، یکی از آنها جفت ارزها هستند.

جفت ارز چیست؟

در دنیای فارکس، جفت ارزهایی که بیشترین تبادل با یکدیگر را دارند اسامی جالب و اختصاری به آنها داده شده است که کاربر بتواند بسیار سریع‌تر در تبادل کردن آنها شرکت کند. برای مثال چند جفت ارز مهم و اسامی اختصاری آنها را در زیر مشاهده می‌کنیم:

• یورو به دلار امریکا: Fibber
• دلار امریکا به یِن ژاپن: Gopher
• پوند بریتانیا به دلار امریکا: Cable
• دلار استرالیا به دلار امریکا: Aussie
• دلار امریکا به فرانک سوئیس: Swissie
• دلار نیوزلند به دلار امریکا: Kiwi

حجم معامله چیست؟

یکی دیگر از اصطلاحاتی که بسیار نزدیک به مفهوم لات در فارکس است، حجم (Volume) خرید می‌باشد. شما برای خرید هر چیزی بایستی حجم آن را مشخص کنید. برای مثال برای خرید خودرو، درخواست یک عدد خودرو می‌دهید (و اگر ثرومتمند باشید چندین خودرو)، برای تهیه طلا مثلا یک گرم، 50 گرم و یا 200 اونس را در نظر می‌گیرید و همچنین برای خرید نفت از واحد بشکه استفاده می‌کنید. همچنین برای خرید گندم و برنج از گونی استفاده می‌کنید.

برای خرید سهام شرکتی مانند گوگل که قیمت آن 150 دلار است دست به خرید 200 واحد از آن می‌زنیم. در بازار طلا که قیمت هر اونس آن 1400 است باید مشخص کنیم که چه مقدار از این واحد را می‌خواهیم خریداری نماییم. اما واقعا این حجم‌ها در فارکس چگونه مشخص می‌شوند.

لات در فارکس چیست؟

معنی لات در فارکس چیست؟ در بازارهای مالی مخصوصا فارکس خبری از یک اونس طلا و یک بشکه نفت و صد گونی گندم نیست. در این نوع بازارها، واحد معیاری وجود دارد به نام لات (Lot). لات در واقع قرارداد‌هایی از پیش تعیین شده‌ای هستند که حجم (مقدار و تعداد) کالا را مشخص می‌کنند.

برای مثال در فارکس جهت خرید طلا نباید بگویید که می‌خواهم 2800 گرم طلا خریداری کنم. باید گفت یک لات طلا خواهم خرید. چرا که هر یک لات طلا برابر است با صد اونس که هر صد اونس نیز برابری می‌کند با 2800 گرم (دو کیلو و هشت‌صد گرم).

همچنین در مواجه تبادل نفت در فارکس، هر هزار بشکه نفت برابر است با یک لات. اما بازار فارکس تنها به این دو رقم جنس اکتفا نمی‌کند، پس برای تبادل دیگر ارزها و اجناس چه باید کرد؟ به طور پیش‌فرض در بازار فارکس هر لات به معنی صدهزار یونیت یا واحد است. برای مثال ما وارد پنل فارکس خود می‌شویم و تصمیم می‌گیریم یک جفت ارز یورو به دلار را که به نام اختصاری F خریداری کنیم و حجم خرید را یک لات (1 Lot)انتخاب می‌کنیم.

با این تفاسیر یعنی می‌خواهیم یک لات یورو که برابر است با صدهزار یورو را خریداری کنیم:

1 lot EUR > USD = 100,000 EUR که در این معامله USD همان نماد دلار امریکا است و EUR نماد پول یورو. همچنین برای خرید یک لات دلار آمریکا به دلار کانادا خواهیم داشت:

1 lot USD > CAD = 100,000 USD که در این معامله نیز CAD نماد دلار کانادا است.

پس در بازار فارکس به یک قاعده کلی می‌رسیم که منظور از لات یعنی تعداد صدهزار واحد از ارز پایه. در ادامهِ مفهوم لات در فارکس بایستی نگاه مختصری به ارز پایه و ارز متقابل داشته باشیم.

ارز پایه، ارز متقابل

تصور کنید که شما آینده اقتصادی آمریکا را درخشان‌تر از انگلستانی که درگیر مسئله خروج از اتحادیه اروپا (Brexit) است، متصور هستید. یعنی در آینده نه چندان دور ارزش دلار در برابر پوند انگلستان، از دیدگاه شما، بیشتر خواهد شد. در این صورت چه کاری در فارکس انجام می‌دهی؛ تمامی لات‌های جفت ارز پوند به دلار خود را می‌فروشید.

دلیل این امر آن است که در آینده نرخ تبدیل دلار به پوند افزایش پیدا خواهد کرد و ارزش دارایی شما که به پوند است سیر نزولی در پیش خواهد گرفت. اگر حالا نرخ تبدیل پوند به دلار امریکا 1,40 باشد به این معنا خواهد بود که به ازای هر یک پوند به شما معادل 71 سنت دلار تعلق خواهد گرفت. اگر فرضیه شما درست باشد و ارزش پوند انگلستان کاهش یابد این 1,40 می‌تواند به عدد یک و یا حتی کمتر سوق پیدا کند. در این صورت دلار کمتری نسیب شما خواهد شد.

با این تفاسیر کدام یک ارز پایه و کدام یک ارز متقابل است؟ در نظر داشته باشید که ارز اول همیشه، ارز پایه یا همان Base Currency شماست و ارز دوم، ارز متقابل و یا Quote Currency است. مبنای ارز پایه یک است. برای مثال هر یک یورو برابری می‌کند با یک دلار و بیست سنت، پس در اینجا، یورو ارز پایه حساب می‌شود. و یا مثلا یک دلار امریکا برابری می‌کند با 109 یِن ژاپن که در این معامله نیز ارز پایه دلار است و ین ارز متقابل این معامله.

اندازه لات در فارکس

طبیعتا یک لات کوچکترین اندازه موجود در مبادلات ارزی فارکس به حساب می‌آید. اگر یک واحد ارزی را ماسه در نظر بگیریم، برای خرید حجم قابل توجهی از ماسه به کیسه و گونی در اندازه‌های کوچک و بزرگ نیاز داریم، چرا که خرید یک مشت ماسه شدنی نیست و مشت واحد سنجش استانداردی حساب نمی‌آید.

در بازار فارکس، به این نوع گونی‌ها همانطور که قبلا نیز به آن اشاره شد لات گفته می‌شود. اندازه این لات‌ها بسته به اندازه دارایی شما قابل کوچک و یا بزرگتر شدن می‌باشند. در واقع اندازه لات است که تعیین می‌کند که برای انجام معامله به چه میزان پول احتیاج دارد، چقدر سود خواهید برد و در صورت شکست، چقدر ضرر خواهید کرد. هر چه لات انتخابی شما بزرگ‌تر باشد، مبلغی را که در معامله فارکس قرار داده‌اید به طبع بیشتر است و در ثانی سود بیشتری در صورت انجام معاملات موفق نصیب شما خواهد شد و از طرفی لات‌های بزرگتر ریسک بیشتری هم دارند.

در حال حاضر 4 نوع (اندازه) لات در فارکس وجود دارند:

لات استاندارد

همانطور که از نام آن مشخص است، یک لات استاندارد متشکل از صدهزار واحد یک ارز است. اگر به یورو معامه می‌کنید، لات استاندارد یورو برابر است 100،000 یورو. علاوه بر موضوع لات، اندازه متوسط یک پیپ (PIP) در لات استاندارد برابر است با ده یورو یا ارز پایه، بنابراین هرگاه بگویید که ده پیپ سود کرده‌اید در واقع شما صد یورو از معامله یک لات استاندارد سود برده اید. در ادامه حتما به مفهوم پیپ بیشتر خواهیم پرداخت.

مینی لات در فارکس

یک دهم لات (0.1) استاندارد، مینی لات نام دارد که برابر است با 10،000 واحد از یک ارز، در این صورت یک پیپ در معاملات مینی لات به دلار برابری می‌کند با یک دلار امریکا.

معامله‌گران تازه کاری که به فارکس ملحق می‌شوند برای شروع و یادگیری تجارت از مینی لات استفاده می‌کنند به این صورت که آنها مجبور نیستند مبالغ هنگفتی را برای سپرده‌گذاری به بازار بیاورند و از این‌ رو از نوسانات شدید بازار در امان خواهند ماند. معامله گر ها با حداقل صد دلار می‌توانند دست به داد و ستد در بازار فارکس بزنند. در واقع هر ده مینی لات برابری می‌کند با یک لات استاندارد.

از میکرو لات به عنوان کوچکترین لات تجاری ارائه شده توسط کارگزاران فارکس نام برده می‌شود، که تشکیل شده است هزار واحد یک ارز. بدین صورت یک میکرو لات در یک تجارت مبتنی بر دلار برابر است با 1000 دلار که هر ده سنت آن یک پیپ به حساب می‌آید.

این اندازه لات بسیار مناسب افرادی است که برای اولین بار دست به معامله در بازار فارکس می‌زنند، از آنجایی که اندازه این لات بسیار کوچک است، سرمایه‌گذاران با کمترین ریسک و البته در صورت داشتن معامله موفق با کمترین سود مواجه خواهند بود. از این ‌رو هر ده میکرو لات برابر با یک مینی لات و هر صد میکرو لات برابر با یک لات استاندارد در نظر گرفته می‌شود.

نانو لات

از دیگر اندازه‌های لات در فارکس که کاربرد سه قسمِ دیگر را ندارد، نانو لات نام دارد. در نانو لاتی که مبتنی بر دلار باشد، برابر است با صد دلار در ثانی هر پیپ یک سنت به حساب می‌آید. این لات گرچه وجود دارد و افراد از لفظ آن استفاده می‌کنند اما در فعالیت‌های تجاری فارکس به ندرت استفاده می‌شود. حال که با چهار اندازه لات در فارکس آشنا شدیم نباید از تعریف پیپ غافل شویم.

پیپ (PIP) چیست؟

در بازارهای مالی، به طور خاص در بازارهای ارز ، کوچک‌ترین واحد ارزش نرخ ارز پیپ (Percentage in point) نام دارد.

ارزهای اصلی (به استثنای ین ژاپن) به طور عام با چهار رقم اعشار قیمت‌گذاری می‌شوند و یک پیپ یک واحد از چهارمین رقم اعشار است: برای ارزهای دلاری (دلار امریکا، استرالیا) این به یک صدمِ سنت می‌رسد. برای ین، یک پیپ یک واحد از دومین رقم اعشار است، چرا که ارزش ین بسیار نزدیک به یک صدم ارزهای اصلی دیگر است.

برای مثال فرض کنید که نرخ تبدیل ارز یورو به دلار 1،1217 باشد، یعنی به ازای هر یورو به شما یک دلار 1.1217 (کمتر از یک دلار و بیست سنت) تعلق می‌گیرد که پیپ این معامله عدد چهارم اعشار یعنی 7 است. برای محاسبه سود و ضرر سرمایه‌گذاران بازار از واحدهای پیپ و لات در فارکس استفاده می‌شود.

محاسبه سود و ضرر توسط پیپ

برای مثال، شما دست به خرید (معامله) یک مینی یورو به دلار یعنی 10,000 زده‌اید، همانطور که می‌دانید حجم واحد در مینی لات برابر است با ده هزار ارز پایه که در اینجا یورو است. شما در زمانی که نرخ تبدیل یورو به دلار 1.1320 بوده معامله را انجام داده‌اید و هنگامی که نرخ تبدیل به 1.1370 تبدیل شده است مینی لات را فروخته‌اید. پس خواهیم داشت:

1.1370 – 1.1320 = 0.0050

در این صورت شما در این معامله 50 پیپ سود کرده اید، حال برای محاسبه سود باید از فرمول زیر استفاده کنید :

ارزش هر پیپ = (ارزش پیپ در قیمت * حجم معامله ) / قیمت بازار

Pip Value = (Pip in decimal places * Trade Size) / Market Price

0.0001 * 10,000 = 1 => 1 / 1.1370 = 0.8795

ارزش هر پیپ برابر شد با 0.8795

حالا کافیست ارزش هر پیپ را در تعداد پیپ های بدست اورده که 50 بود ضرب کنیم

0.8795*50 = 43.975 یورو

با این تفاسیر در کل معامله، ما به اندازه 43.97 یورو سود برده‌ایم.

کسب سود در معاملات بر مبنای لات

در ادامه بحث در خصوص منظور از لات در فارکس، به بررسی نقش لات در میزان کسب سود می‌پردازیم. به عنوان یک نفر را در نظر بگیرید که تنها با سرمایه 100 دلار وارد یک معامله شده و نفر دیگر با حدود 100000 دلار سرمایه وارد همان نوع معامله شده است. همچنین فرض کنید در جریان این سرمایه‌گذاری 100 پیپ سود عاید هر دو شده است. آیا در عمل عایدی هر دو این تریدرها از نظر دلاری به یک اندازه است؟

قطعاً خیر؛ کسی که 100 دلار سرمایه وارد معامله کرده است، تنها 1 دلار سود می‌کند. همچنین فردی که 100000 دلار سرمایه وارد معامله کرده، معادل 1000 دلار سود کسب می‌کند. از نظر منطقی نیز این پدیدی کاملاً درست است؛ چرا که کسی که سرمایه بیشتری وارد معاملات می‌کند، ریسک بیشتری را پذیرفته است؛ بنابراین به همان میزان که احتمال دارد ضرر بیشتری از محل معامله به بار بیاورد، شایستگی کسب سود بیشتر را نیز دارد.

سوالات متداول

هر پیپ چند دلار است؟

ارزش هر پیپ در جفت ارزهای مختلف متفاوت است و ارتباط مستقیم دارد با حجم ( لات ) معامله. به عنوان مثال ارزش 1 پیپ در جفت ارز EUR/USD با حجم 1 لات ( 100,000 دلار ) برابر است با 10 دلار آمریکا و همچنین ارزش هر پیپ در جفت ارز USD/JPY با حجم 1 لات ( 100,000 دلار ) برابر است با 9.22 دلار آمریکا.

هر لات طلا چند دلار است؟

هر 1 لات طلا در حساب های استاندار برابر است با 100 انس طلا.

هر پیپ طلا چند دلار است؟

ارزش هر پیپ طلا ارتباط مستقیم با حجم معامله دارد:

• ارزش 1 پیپ طلا با حجم 1.00 لات برابر است با 1000 دلار
• ارزش 1 پیپ طلا با حجم 0.10 لات برابر است با 100 دلار
• ارزش 1 پیپ طلا با حجم 0.01 لات برابر است با 10 دلار

به عنوان مثال: اگر شما روی طلا با نماد اختصاری XAU/USD یک معامله با حجم 0.01 باز کنید ارزش هر 1 پیپ برابر است با 10 دلار.

هر لات نفت چند دلار است؟

هر 1 لات نفت یعنی حجم 1.00 برابر است با 1000 بشکه نفت.

سخن پایانی

این مقاله برای آن دسته از افرادی که به یک بینش کلی در مورد بازارهای ارزی به دست آورده‌اند و حالا می‌خواهند به صورت جدی وارد بازار شوند، بسیار مفید خواهد بود. در این مطلب در مورد مقیاس و حجم خرید و فروش در Forex که به آنها لات گفته می‌شوند صحبت کرده‌ایم. دانستیم که لات در فارکس چه اهمیتی برای معامله‌گران خُرد و کلان دارد و به اندازه هر 4 نوع لات پرداختیم.

همچنین با اصطلاحات دیگری نظیر جفت ارزها و پیپ نیز آشنا شدیم و نرخ سود دهی و یا ضرر را با آوردن مثال‌های متنوع و استفاده معرفی مفهومی بنام حجم مبنا از پیپ و لات در فارکس به شما نشان داده‌ایم.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا

کارشناس مالی با اشاره به عامل دستور توقف معاملات الگوریتمی در بورس و معرفی ارباب حلقه‌ها و فیل سفید ، اعلام کرد: در برداشت از معاملات الگوریتمی اشتباه صورت گرفته و زمان بهترین داور خواهد بود.

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، میلاد خوش‌زبان کارشناس ارشد مالی درباره چند و چوون معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه ایران که چندی پیش توسط بورس تهران ، ممنوع شد ، اعلام کرد : مدتی است فعالان بازار به دنبال مقصر ریزش اخیر می‌گردند و گویی دعواها در این زمینه تمامی ندارد و هر روز یک عامل جدید به عنوان تقصیرکار معرفی می‌شود.

یکبار تقصیرها بر گردن شخصی حقیقی می‌افتد و بار دیگر بر گردن شخصی حقوقی. ناظر بازار نیز در این میان سعی در استفاده همه‌جانبه از چاقوی سوئیسی دارد و یک روز دسترسی معاملات الگوریتمی را قطع می‌کند و روز دیگر نوسان‌گیری روزانه را . به این امید که شاید فرجی در روند نزولی فعلی حاصل شود.

همه به دنبال مقصرند و انگار هیچ‌کس به این نکته دقت نمی‌کند که بازار سهام فقط طی ۶ ماه ابتدایی سال به طور متوسط بیش از ۲۰۰ درصد بازدهی داشته و عدد شاخص کل طی همین مدت حدودا سه برابر شده است. فراز بازارهای مالی همیشگی نیستند و با چاشنی فرود همراهند. بورس هم خارج از این قاعده نیست. هرچند روند بلندمدت همواره صعودی است.

دستور توقف معاملات الگوریتمی از کجا نشات گرفت؟

ماجرا از جایی آغاز شد که یک کانال تلگرامی ، درخواست توقف معاملات الگوریتمی را داد. نکته جالب‌تر آنکه حتی در این درخواست واژه «الگوریتمی» غلط املایی داشت! نشر این پیام و پیام‌های مشابه در کانال‌ها و گروه‌های مختلف منجر به جوسازی علیه این دسته از معاملات شد تا جایی که فردای همان روز دستور توقف هرگونه معامله الگوریتمی (به جز بازارگردانی) صادر شد.

به نظر می‌رسد برخی افراد که تلاش می‌کنند تا در نقش استاد یا ا"ینفلوئنسر" بازار ظاهر شوند، نه تنها شناخت چندانی از معاملات الگوریتمی ندارند، بلکه فعالان حقیقی بازار را هم دچار سوءتفاهم کرده‌اند. اما آیا ناظر بازار باید سیاست‌های خود را با کانال‌های تلگرامی تطبیق کند ؟

تاریخچه جالب معاملات الگوریتمی بورس آمریکا

در این رابطه چند نکته حائز اهمیت است: اولا در بورس تهران (بر خلاف بورس‌های پیشرفته دنیا) سهم معاملات الگوریتمی بسیار کم است. اگرچه آماری رسمی از حجم معاملات الگوریتمی در دست نیست اما اصلا در اندازه‌ای نیستند که جهتی به کلیت بازار بدهند.

تخمین زده می‌شود در آمریکا‌ و اوایل دهه ۲۰۰۰ ، الگوریتم‌ها ۱۵ درصد از حجم کل معاملات را تشکیل می‌دادند و این رقم امروزه به ۸۰ درصد رسیده که عدد بسیار قابل توجهی است.

دوما معاملات پربسامد یا همان HFT (High Frequency Trading) که گونه‌ای از معاملات الگوریتمی در لحظه یا در واقع معاملات آنی (Flash Trading) هستند، جایگاهی در بورس تهران ندارند. سال ۲۰۱۳ مایکل لوییس در کتاب فلش بویز (Flash Boys) درباره این نوع از معاملات نوشت و سر و صدای بسیاری به پا کرد.

وی درباره روزی در سال ۲۰۱۰ نوشته بود که شاخص S&P 500 بورس نیویورک به یکباره و بدون هیچ علت مشخصی، ریزشی حدودا ۵ درصدی را تجربه کرد و کمتر از یک ساعت بعد ، دوباره به جای اولیه بازگشت! این کاهش ناگهانی به سقوط آنی (Crash Flash) معروف شد و هنوز هم یکی از عجیب‌ترین و‌ مرموزترین ریزش‌های تاریخ وال استریت محسوب می‌شود.

انتشار کتاب لوییس منجر به واکنش بورس‌های آمریکا و بهبود زیرساخت معاملاتی برخی از آنها مثل شیکاگو و نیویورک در حد چند میلی ثانیه شد! مسئولان پس از انتشار این کتاب متوجه ارزش نانو ثانیه‌ها و میلی ثانیه‌ها شده بودند. اگرچه عده‌ای نیز به جرم دستکاری بازار مورد بازجویی قرار گرفتند و برخی نیز بازداشت شدند که معروف‌ترین آنها یک معامله‌گر روزانه به نام سارائو (Sarao) بود.

فردی ۳۶ ساله که هیچ ارتباطی هم با مراکز و شرکتهای قدرتمند مالی نداشت! همه این اتفاقات در حالی رخ داد که هیچ‌گاه دستوری برای توقف معاملات الگوریتمی یا نوسان‌گیری روزانه صادر نشد و این نکته‌ای بسیار آموزنده است.

اشتباه در برداشت از مفهوم معاملات الگوریتمی در ایران

با وجود مشکلات زیرساختی بورس تهران و هسته معاملات، نیازی به تکنولوژی پیشرفته‌ای مثل معاملات پربسامد نیست. چرا که این نوع از معاملات برای برتری چند میلی ثانیه‌ای نسبت به دیگر دستورات خرید و فروش طراحی شده‌اند. اصلا همان‌طور که پیشتر گفته شد، مگر چند درصد معاملات بورس تهران توسط الگوریتم‌ها انجام می‌شوند که بخواهیم نگران معاملات پربسامد باشیم؟!

سوما بسیاری از افراد، معاملات الگوریتمی را به اندازه معاملات شرطی تنزل داده‌اند و یا اشتباه گرفته‌اند. دستورات شرطی (Conditional Order) به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند اگر سهم مورد نظر به قیمت معینی رسید، سفارش خرید یا فروش اعمال شود. این محدوده معمولا پس از تحلیل به دست می‌آید در حالی که بخش پیچیده‌ای از فرایند معاملات الگوریتمی، اساسا همین تحلیل کردن است. وگرنه یک دستور شرطی خرید یا فروش ساده را که نمی‌توان الزاما یک الگوریتم نامید.

اما بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند معامله الگوریتمی در همین حدود خلاصه می‌شود و یا در تلاشند استفاده‌ای در همین میزان از الگوریتم‌ها کنند. اگرچه سال‌ها پیش به دستور شرطی توقف ضرر یا همان حد ضرر (Stop Loss) اجازه عرض اندام داده نشد. چرا که مسئولان آن زمان معتقد بودند فعال شدن حد ضررها می‌تواند منجر به عرضه بیشتر و کاهش بیشتر قیمت‌ها و در نتیجه فعال شدن مجدد دیگر حد ضررها باشد و مشابه یک دومینو در یک چرخه کاهشی عمل کند. مانند اتفاقی که در بحران سال ۲۰۰۸ آمریکا افتاد. با این حال گستره معاملات الگوریتمی بسیار متفاوت‌تر و گسترده‌تر از معاملات شرطی است.

ارباب حلقه‌ها و فیل سفید بورس تهران : دامنه نوسان

از طرفی داستان درام دامنه نوسان نیز تمامی ندارد. در حالی که بخش عمده‌ای از مشکلات مستقیما از این مهم نشأت می‌گیرد همه به دنبال شناسایی مشکل در جای دیگری هستند. ممکن است برخی الگوریتم‌ها با ارسال سفارش‌های سرخطی بتوانند جایگاه مناسبی در صف فروش یا صف خرید پیدا کنند اما این مشکل را نمی‌توان به گردن الگوریتم‌ها انداخت و از نقش دامنه نوسان و فرهنگ صف نشینی چشم‌پوشی کرد.

بدون شک دامنه نوسان، ارباب حلقه‌های بورس تهران است که اکثر معضلات امروز و دیروز بازار بدان مربوط می‌شود. حلقه‌ای که بالاخره روزی باید نابود شود. قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌ها باید به طور جدی و بر اساس شرایط امروز بروزرسانی شوند.

نگهداری دندان لقی به نام دامنه نوسان (به انضمام ابداع عجیبی به نام حجم مبنا!) تا به الان کاری بیهوده و سرشار از درد و هزینه بوده که قطعا در آینده نیز همین‌طور خواهد بود. اگر قرار است بازار سهام اصلاحی کند یا حتی ریزشی داشته باشد چه بهتر که این اتفاق آزادانه، بدون دخالت و دستکاری‌های مصنوعی رخ دهد.

ایجاد صف فروش فقط منجر به ترس بیشتر می‌شود. ترسی که باعث و بانی تلخی بیشتر و‌ زیان بیشتر و در نتیجه وحشت بیشتر خواهد شد. بهتر است یکبار برای همیشه این دور باطل (که گویی طلسم هم شده) برچیده شود و یا اصلاحی اساسی در آن صورت پذیرد تا به آقای بازار اجازه داده شود کار خود را انجام دهد.

دامنه نوسان تبدیل به "فیل سفیدی" شده که انگار هیچ مدیری جرأت رها کردن آن را ندارد. چون معتقد است پیشینیان هرینه‌های زیادی برای آن متقبل شده‌اند. به اعتقاد نگارنده در صورت عدم وجود دامنه نوسان، نه تنها اصلاح بازار سریع تر شکل می‌گرفت بلکه حتی منجر به این ریزش شدید و گرفتاری فعلی در چرخه باطل ترس و فروش و تلخی بی‌پایان نیز نمی‌شد یا حداقل اگر می‌شد هم ماجرا زودتر با یک پایان تلخ خاتمه می‌یافت و بعد شروع مجددی شیرین‌ در راه بود. حال پس از گذشت دو ماه از آغاز روند نزولی ، دیگر همه اطمینان خاطر داریم طعا یک پایان تلخ بهتر از تلخی بی‌پایان فعلی بود.

نگاهی به آینده از زمان حال به معاملات الگوریتمی با چاقوی سوئیسی‌ ناظر بورس

انگار همیشه به پاک کردن صورت مسئله عادت کرده‌ایم و متاسفانه بورس تهران هم از این قاعده مستثنی نیست. حکم توقف معاملات الگوریتمی، پاک کردن دوباره صورت مسئله و اتفاقی بسیار عجیب و برخلاف توسعه بازار و ابزارهای نوین است. دستورات اخیر نه تنها منجر به کاهش حجم معاملات گشته‌اند بلکه حتی به ضرر استارت‌آپ‌های نوآور، فین‌تک‌های بورسی و شرکت‌های دانش‌بنیان تمام شده‌اند.

احتمالا چندین سال بعد و با حیاتی شدن جایگاه هوش مصنوعی در بورس تهران، آنهایی که برای توقف معاملات الگوریتمی کِل می‌کشیدند امروز را توجیه و یا حتی چه بسا انکار خواهند کرد. شاید ده سال دیگر و هنگام بازخوانی این یادداشت ، عجیب باشد که روزی روزگاری در بورس تهران صحبت از توقف معاملات الگوریتمی می‌شد. شاید آن روز تعجب‌آور باشد که چنین تصمیمی حتی اجرایی نیز شد. آن هم درست در زمانه‌ای که دوران فناوری مالی و جولان فین‌تک‌های بورسی و ربات‌های مشاور (Robo Advisors) در بورس‌های پیشرفته دنیا است.

احتمالا آن روز با خواهیم گفت: این‌ها معرفی مفهومی بنام حجم مبنا چه تصمیمات خلق‌الساعه‌ای بودند که گرفته شدند و چرا بسیاری خوشحال بودند؟! قطعا آن روز نیز ناظر بازار معتقد خواهد بود که استفاده مکرر از چاقوی سوئیسی‌ ثمره‌ای در مسیر رشد و توسعه بازار نداشت.

مارکت کپ یا ارزش بازار (Market Cap) چیست؟

ارزش بازار یک شاخص ساده و مستقیم است و نشان می‌دهد که بازار ارزهای دیجیتال چه وسعتی دارد. این شاخص به شما کمک می‌کند که تصمیم‌های هوشمندانه‌تری برای سرمایه‌گذاری بگیرید. در این مقاله، مارکت کپ (Market Cap) یا همان ارزش بازار و ۳ رمزارز برتر در این شاخص را بررسی می‌کنیم.

مارکت کپ چیست؟

ارزش بازار یا Market Capitalization، ارزش نقدی یک شرکت یا یک دارایی است. در بازار ارز دیجیتال، مارکت کپ ارزش کل توکن‌ها یا کوین‌های استخراج شده ضرب‌ در قیمت نقدی آن مثل دلار یا ریال است.

برای مثال، یک رمزارز با داشتن حدود ۱۰ میلیون توکن یا کوین، به ارزش هر توکن معادل ۱۰ دلار، ارزش بازاری معادل ۱۰۰ میلیون دلار دارد. این رقم می‌تواند بزرگی یک بازار و حجم سرمایه در گردش آن معرفی مفهومی بنام حجم مبنا را نشان دهد. مارکت کپ می‌تواند به خریدار نشان دهد که رمزارز مد نظرش یک گزینه خوب برای سرمایه‌گذاری هست یا خیر.

تغییر قیمت توکن و تغییر ارزش بازار

درحالی‌که ارزش بازار می‌تواند ارزش یک پروژه، یک شرکت یا یک رمزارز را نشان دهد، مهم است که بدانید این همان ورودی پول به بازار نیست. یعنی لزوماً این مقدار پول در بازار رمزارز در حال گردش نیست. چرا که ازیک‌طرف ممکن است کوین‌های مرده یا گم شده وجود داشته باشد و از طرف دیگر، این ارزش خیلی به قیمت ارز بستگی دارد. پس یک تغییر کوچک در بازار، می‌تواند تا حد زیادی روی مارکت کپ اثر بگذارد.

مثال قبلی را در نظر بگیرید: اگر هر توکن ۱۰ دلار باشد، عملاً ورود چند میلیون دلار می‌تواند قیمت هر توکن را مثلاً به ۱۵ دلار برساند. این تغییر کوچک در ارزش توکن، ارزش بازار را از ۱۰۰ میلیون دلار به ۱۵۰ میلیون دلار می‌رساند. این رشد حجم بازار به این معنی نیست که ۵۰ میلیون دلار نقدینگی جدید وارد بازار شده است. تنها معرفی مفهومی بنام حجم معرفی مفهومی بنام حجم مبنا مبنا تقاضای بازار بالاتر رفته و برای مثال ۵ میلیون دلار باعث شده است که ارزش بازار ۵۰ درصد افزایش پیدا کند.

نقدینگی در بازار به چه معناست؟

حجم بازار اساساً مربوط به تعداد دارایی‌های مبادله شده در یک دوره مشخص است؛ اما نقدینگی به معنای میزان سرعت ترید ارز دیجیتال بدون توجه زیاد به قیمت است.

به بیان ساده، برای تغییر یک بازار با حجم بالا، به مقدار زیادی نقدینگی نیاز است تا تناسب میان عرضه و تقاضا را تغییر داد؛ بنابراین، اگر یک نهنگ بخواهد بازار را به سمت خاصی سوق دهد، با بالاتر بودن حجم بازار کار سخت‌تری دارد. وقتی تغییرات ناگهانی بازار یک توکن باارزش بازار بالا سخت‌تر و زمان‌بر باشد، سرمایه‌گذاری در آن کار منطقی‌تری است.

در مقابل، بازارهایی که حجم بازار کوچک‌تری دارند، بیشتر تحت تاثیر ورود ناگهانی حجم مشخصی نقدینگی قرار می‌گیرند، در نتیجه، سرمایه‌گذاری در آن ریسک بیشتری دارد.

مارکت کپ کل (Total Market Cap) چیست؟

ارزش بازار کل یا Total Market Cap، اطلاعات بازار یک دسته از رمزارزها مانند بیت کوین، اتریوم، ریپل و لایت‌کوین است. این شاخص کمک می‌کند که تصویری کامل‌تر و واقعی‌تر از نحوۀ عملکرد رمزارزها داشته باشیم. هرچه مارکت کپ کل بالاتر برود، یعنی رویکرد مردم نسبت به رمزارزها بهتر شده و امکان رشد این بازار فراهم است.

یک شاخص دیگر برای بررسی (به‌خصوص برای آلت‌کوین‌ها)، کل تعداد توکن‌های رمزارز است. رمزارزهایی مانند بیت کوین، در عرضه خود محدودیت دارند. برای مثال، تنها ۲۱ میلیون واحد بیت کوین وجود خواهد داشت. در مقابل، آلت‌کوینی مانند ریپل ۱ میلیارد واحد عرضه خواهد شد و اتریوم محدودیت عرضه کل ندارد.

کوین‌هایی که میزان عرضه کمتری دارند، به‌خاطر محدودیت بیشتر، قیمت بیشتری هم خواهند داشت. فارغ از همۀ عوامل دیگر مانند تکنولوژی بلاک چین، حریم خصوصی، سابقۀ رمزارز و غیره، در مقایسه ریپل و بیت کوین، ریپل به طور طبیعی قیمت بسیار کمتری خواهد داشت.

هنگام ارزیابی رمزارزها فقط به قیمت کوین دقت نکنید. مثلاً اگر بیت کوین کش ۵۰۰ دلار و ریپل ۴ دلار بود، بنا را بر این نگذارید که حتماً بیت کوین کش ارز بهتری است. حجم بازار به شما نشان می‌دهد سرمایه در گردش رمزارز در کل بازار چقدر است و چقدر بین مردم اعتبار دارد.

شاخص حجم معاملات روزانه (Volume) چیست؟

حجم معاملات بازار در روز (۲۴ ساعت) یک شاخص دیگر برای سنجش بزرگی بازار یک رمزارز در بازار ارزهای دیجیتال است. یعنی هر رمزارز چقدر به دلار تبدیل و معامله شده است. حجم معاملات روزانه می‌تواند میزان پول در گردش در طول ۲۴ ساعت در بازار یک رمزارز را نشان دهد. بالاتر رفتن حجم معاملات روزانه یک کوین تأثیر زیادی بر قیمت لحظه‌ای آن و نوسان بیشتر قیمت در طول روز دارد.

۳ رمزارز معروف با بالاترین مارکت کپ

رمزارزهایی که مارکت کپ بالایی دارند، تقریباً معروف‌ترین رمزارزها هستند. بیت کوین، اتریوم و تتر رتبه اول تا سوم جدول مارکت کپ را در بازار ارزهای دیجیتال در اختیار دارند. در ادامه، توضیح مختصری دربارۀ هر رمزارز خواهیم داد.

بیت کوین

بیت کوین با داشتن مارکت کپ کل به ارزش ۶۲۸.۸۹۶.۵۷۷.۰۹۶ میلیارد دلار در حال حاضر بزرگ‌ترین سهم را در بازار ارزهای دیجیتال دارد. امروزه بیشترین حجم معامله بیت کوین در دنیا در صرافی‌های بایننس، هوبی گلوبال و بای‌بیت انجام می‌شود.

بیت کوین یک رمزارز غیرمتمرکز است که در سال ۲۰۰۸ توسط شخصی به نام ساتوشی ناکاموتو معرفی شد. خود بیت کوین در سال ۲۰۰۹ شروع به کار کرد. زمان نوشتن این مقاله قیمت بیت کوین ۳۵,۷۷۴.۵۱ دلار و حجم معاملات روزانۀ آن ۴۳.۵۹۸.۷۲۰.۹۶۴ دلار است. بیت کوین در شاخص حجم معاملات روزانه، رتبه دوم را بعد از تتر دارد.

اتریوم

اتریوم در معرفی مفهومی بنام حجم مبنا معرفی مفهومی بنام حجم مبنا واقع یک شبکه بلاک چین است که رمزارز اصلی آن اتر نام دارد. اتر در حال حاضر در بازار با همان نام اتریوم شناخته می‌شود.

مارکت کپ اتریوم امروز به ۲۸۹.۷۷۶.۱۹۶.۷۴۳ میلیارد دلار رسیده است. این رمزارز رتبه دوم بزرگی مارکت کپ کل را بین حدود ۱۰۰ رمزارز شناخته شده دارد. قیمت روز اتریوم ۲.۳۹۹ دلار و حجم معاملات روزانه آن ۲۴.۲۳۷.۷۱۲.۶۹۴ دلار است. رتبه اتریوم در شاخص حجم معاملات روزانه سوم و بعد از بیت کوین است.

تتر رتبه سوم مارکت کپ را در بازار ارزهای دیجیتال از آن خودکرده است. این رمزارز نسخه دیجیتالی دلار آمریکا است و هر توکن آن حدوداً یک دلار ارزش دارد. تتر از جمله رمزارزهایی است که پشتوانه واقعی دلاری دارند و این رمزارز تلاش می‌کند ارزش خود را برابر با دلار حفظ کند.

مارکت کپ تتر به‌اندازه ۸۳.۲۱۱.۷۰۴.۹۳۸ دلار آمریکا و حجم معاملات روزانه آن حدود ۸۴.۰۴۰.۱۴۹.۲۸۱ دلار است. تتر، با داشتن این حجم از معامله در روز، رتبه اول را در این شاخص بین ارزهای دیجیتال به خود اختصاص داده است.

معرفی سایت coinmarketcap

وب‌سایت CoinMarketCap یک مجموعه فعال و به‌روز برای به‌دست‌آوردن اطلاعات دربارۀ مارکت کپ ارزهای دیجیتال مهم و فعال در دنیا است. این وب‌سایت اطلاعات کامل ۱۰۰ کوین و توکن برتر دنیا را در خود دارد. وب‌سایت کوین مارکت کپ در سال ۲۰۱۳ شروع به کار کرد. در سال ۲۰۲۰ مجموعه بایننس این وب‌سایت را خرید. در حال حاضر، نشریات معتبر خبری، تریدرها و حتی دولت‌ها از این وب‌سایت به‌عنوان منبع معتبر اطلاعات بازار ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند.

اهمیت مارکت کپ در سرمایه‌گذاری چقدر است؟

چقدر شاخص مارکت کپ یا همان ارزش بازار در سرمایه‌گذاری روی یک کوین اثرگذار است؟ بسیاری از کارشناسان معتقدند که این شاخص می‌تواند گمراه‌کننده باشد. ترس از سرمایه‌گذاری روی کوین‌هایی با حجم بازار کم یا بیش از حد امیدوار بودن به کوین‌هایی با حجم بازار بالا، شاید سرمایه‌گذاران را ناامید کند.

در واقع ارزش بازار به خریدار نشان می‌دهد که برای سرمایه‌گذاری در یک ارز دیجیتال باید چقدر ریسک کند. هرچه مارکت کپ بزرگ‌تر باشد، ریسک سرمایه‌گذاری در آن کمتر خواهد بود. چرا که این رمزارزها دوره رشد را گذرانده و در حال حاضر به ثبات نسبی و حداقلی رسیده‌اند.

در مقابل سرمایه‌گذاری روی رمزارزهایی با مارکت کپ کوچک‌تر یک فرصت برای رشد سریع و شارپی اصل سرمایه خواهد داشت. رمزارزهای جدید با مارکت کپ کوچک هنوز فرصت رشد بیشتری دارند و اگر اهل ریسک باشید، گزینه‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری هستند. چرا که ازیک‌طرف امکان سوددهی فراوان دارند و از طرف دیگر ممکن است به شکل ناگهانی ارزش خود را از دست بدهند.

مارکت کپ می‌تواند به ما یک دید کلی، خارج از هیاهوی بازار ارائه کند. به‌خصوص در مورد آلت‌کوین‌ها این نگاه خارج از هیاهو، بسیار سرنوشت‌ساز است و تصمیمات دقیق و آگاهانه از همین نگاه آغاز می‌شوند. تمام نکاتی که گفته شد تنها می‌تواند قسمتی از ریسک‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری را نشان دهد و برای سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر، باید عوامل دیگر را هم در نظر گرفت.

مارکت کپ تنها یک بخش از روش سرمایه‌گذاری است!

ارزش بازار مانند هر شاخص دیگری، تنها یک سهم در تصمیم‌گیری شما برای سرمایه‌گذاری روی یک ارز دیجیتال دارد. همیشه قبل از ورود به بازار یک رمزارز، شاخص‌ها و عوامل مختلف مؤثر را بسنجید و تنها یک شاخص را مدنظر قرار ندهید. بااین‌حال، هنگام ورود به بازار یک رمزارز، بزرگی مارکت کپ می‌تواند خیالتان را از بابت ادامه کار رمزارز حداقل برای چند سال آینده راحت کند. هرچه این حجم بیشتر باشد، احتمال ازبین‌رفتن کوین بسیار کاهش می‌یابد.

ارزش بازار- به ارزش کل تمام سهام یک دارایی اشاره دارد. با ضرب قیمت یک سهم در تعداد کل سهام موجود آن محاسبه می‌شود.

ارزش بازار به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهد که یک سهم را بر اساس میزان ارزشی بودن آن توسط مردم اندازه گیری کنند. هر چه ارزش بالاتر باشد، دارایی آن تضمین‌شده‌تر است.

برای محاسبه ارزش بازار یک شرکت، تعداد سهام موجود را در ارزش بازار فعلی یک سهم ضرب کنید.

قیمت تنها یک راه برای اندازه گیری ارزش یک ارز دیجیتال است. سرمایه‌گذاران از ارزش بازار برای بیان داستان کامل‌تر و مقایسه ارزش بین ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند.

آشنایی با مفهوم شاخص در بورس

فعالان بازار سرمایه برای انجام سرمایه‌گذاری موفق در این حوزه، اطلاعات و عوامل متعددی را بررسی می‌نمایند. این اطلاعات شامل: حجم و ارزش معاملات، بهای تمام شده، روند قیمت یا بازدهی سهام شرکت‌ها و . می‌باشد. شاخص های بورسی به عنوان یکی از مهمترین معیارهای این حوزه به شمار می‌روند که با تحلیل آنها می‌توان وضعیت عمومی قیمت شرکت‌ها و میزان بازدهی آنها را ارزیابی نمود. در این مقاله، مفهوم شاخص بورس و انواع آن را به شما معرفی می‌کنیم.

شاخص یا نمودار چیست؟

شاخص (Index) در لغت به معنای عددی است که در یک بازه زمانی، ارزش گروهی از اقلام وابسته به یکدیگر را به صورت میانگین و بر اساس درصدی از همان میانگین اعلام می‌نماید. به طور کلی، با استفاده از شاخص می‌توان تغییرات یک یا چندین متغیر را در طول یک بازه زمانی مشخص، بررسی نمود. فعالان بازار مالی با استفاده از شاخص ها و نمودارها به مقایسه پدیده‌های مرتبط با این حوزه پرداخته و با بررسی آنها به وضعیت کلی بازار در گذشته و حتی پیش‌بینی روند آینده آن دست می‌یابند.
هر کدام از شاخص ها روش اندازه‌گیری مخصوص به خود را دارند، در نتیجه، مقایسه عددی آنها اطلاعات درستی در اختیار ما قرار نمی‌دهد. برای مقایسه شاخص ها لازم است درصد تغییرات آنها نسبت به گذشته (به عنوان مثال روز یا ماه قبل) در نظر گرفته شود. در واقع، شاخص بورس را با توجه به وضعیت پیشین خود، بررسی و مقایسه می‌کنند.

* روش محاسبه شاخص به این صورت است:

1- ابتدا یک سال را به عنوان سال مبنا یا پایه در نظر می‌گیریم.

2- پس از محاسبه ارزش جاری و ارزش مبنای سال منتخب، ارزش جاری را بر ارزش مبنا تقسیم می‌کنیم.

3- حاصل را در عدد 100 ضرب نموده و به این ترتیب، شاخص گروه یا دسته مورد نظر را محاسبه می‌نماییم.

انواع شاخص ها در بورس

در بازار بورس و اوراق بهادار تهران 9 شاخص مهم و شناخته شده وجود دارد. هر کدام از این شاخص ها ابعاد خاصی از وضعیت بازار را در اختیار افراد قرار می‌دهند. فعالان این حوزه با توجه به کارکرد و هدف هر شاخص، از آنها استفاده می‌کنند. در ادامه، به معرفی کامل این 9 شاخص برجسته می‌پردازیم.

انواع شاخص در بازار بورس

1. شاخص کل قیمت (TEPIX)

شاخص کل قیمت (Tehran Price Index) معرف تغییرات سطح عمومی قیمت در کل بازار می‌باشد و افزایش یا کاهش قیمت سهام را به صورت میانگین بیان می‌کند.

شاخص کل قیمت، در بر گیرنده تمام سهام شرکت‌های پذیرش شده معرفی مفهومی بنام حجم مبنا در سازمان بورس و اوراق بهادار می‌باشد. در روند محاسبه این شاخص، چنانچه سهمی بسته بوده یا برای مدتی معامله نشود، قیمت پایانی آخرین روز معامله آن در نظر گرفته می‌شود. وزن شرکت‌ها (تعداد سهام و سرمایه آنها) نیز در محاسبه این شاخص تأثیرگذار است. به این صورت که، شرکت‌های بزرگ نسبت به شرکت‌های کوچک‌تر، تأثیر بیشتری در محاسبه آن خواهند داشت.

شاخص کل قیمت به صورت میانگین وزنی و بر اساس فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

100 ˟ ( ارزش جاری بازار سهم در زمان مبدأ ÷ ارزش جاری بازار سهم در زمان محاسبه) = شاخص کل

ارزش جاری هر شرکت از حاصلضرب تعداد سهام شرکت در قیمت آن حاصل می‌شود. با محاسبه مجموع ارزش جاری تمامی شرکت‌های پذیرش شده در بورس، ارزش جاری بازار به دست می‌آید. منظور از ارزش جاری بازار در زمان مبدأ نیز ارزش‌های جاری بورس در سال پایه می‌باشد. سال 1369 به عنوان سال پایه در بورس اوراق بهادار تهران در نظر گرفته می‌شود.

در بازار بورس تهران، شاخص کل برای سه دسته محاسبه می‌شود که عبارتند از:

1. شاخص قیمت کل بازار: در محاسبه این شاخص، قیمت سهام تمام شرکت‌های پذیرش شده در سازمان بورس و اوراق بهادار، لحاظ می‌شود.
2. شاخص قیمت تالار اصلی: در محاسبه این شاخص، تنها قیمت سهام شرکت‌های پذیرش شده در تالار اصلی تاثیرگذار می‌باشد.
3. شاخص قیمت تالار فرعی: در محاسبه آن، تنها قیمت سهام شرکت‌های پذیرش شده در تالار فرعی در نظر گرفته می‌شود.

ویژگی های شاخص کل قیمت

این شاخص که به عنوان یکی از شاخص های اصلی بازار قلمداد می‌شود، دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:

• دسترسی آسان: این شاخص توسط سازمان بورس و اوراق بهادار و به صورت لحظه‌ای محاسبه می‌شود، در نتیجه همواره در دسترس استفاده کنندگان آن قرار دارد.
• جامعیت: در محاسبه این شاخص ، قیمت سهام تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس لحاظ می‌گردد، از این رو، شاخص بسیار جامعی به شمار می‌رود.
• موزون بودن: در محاسبه این شاخص ، تعداد سهام منتشر شده شرکت‌ها نیز در نظر گرفته می‌شود. به عبارتی، هر چه شرکتی تعداد سهام بیشتری منتشر نموده باشد، تأثیر تغییرات قیمتی آن بر شاخص، بیشتر خواهد بود.

نکته: شاخص کل قیمت به دلیل موزون بودن، نمی‌تواند به تنهایی معیار خوبی برای ارزیابی وضعیت بازار باشد، زیرا شرکت‌های بزرگ به دلیل تاثیر زیاد در محاسبه این شاخص، می‌توانند وضعیت کلی بازار را تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال، در وضعیت نزولی بازار، چنانچه شرکت‌های بزرگ رشد مناسبی داشته باشند، در روند محاسبه شاخص اثر گذاشته و شاخص ، رشد قابل توجهی را ثبت خواهد کرد.

نکته: در محاسبه این شاخص، تنها تغییرات قیمت سهام، مبنا قرار گرفته و سود نقدی در آن لحاظ نمی‌شود. تفاوت این شاخص با شاخص کل (که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد) نیز در همین امر است. به عبارتی در شاخص کل، علاوه بر تغییرات قیمت، سود نقدی نیز در روند محاسبه در نظر گرفته می‌شود، در حالی که در شاخص قیمتی چنین نیست.

2. شاخص هم وزن

این شاخص از سال 1393 مورد استفاده سرمایه‌گذاران فعال حوزه‌های مالی در بازار بورس ایران قرار گرفته است. در محاسبه شاخص هم وزن، کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بازار بورس با وزنی یکسان در نظر گرفته می‌شوند. در واقع، برخلاف شاخص کل، در روند محاسبه این شاخص، وزن و اندازه شرکت‌ها تاثیرگذار نمی‌باشد. به عبارتی، چنانچه این شاخص مثبت باشد، به این معناست که بیش از نیمی از شرکت‌های موجود در بازار مثبت می‌باشند.

در واقع، این شاخص ، شرکتها را بر اساس میزان بازدهی آنها در نظر می‌گیرد و میزان سرمایه در آن تاثیری ندارد. به عنوان مثال؛ هنگامی که شاخص هم وزن، نزولی و شاخص کل، صعودی باشد، بیانگر آن است که بیشتر سهم‌های موجود در بازار، سیر نزولی داشته‌اند. شاخص کل نیز تنها به دلیل وضعیت مثبت چند شرکت بزرگ، وضعیت صعودی را نشان می‌دهد.

3. شاخص بازده نقدی (TEDIX)

شاخص بازده نقدی، بیانگر روند تقسیم سود در شرکت‌ها می‌باشد. به عبارتی، تغییرات این شاخص بیانگر میانگین بازدهی ناشی از پرداخت سود نقدی شرکت‌ها به سهامداران می‌باشد. چنانچه، میانگین شرکت‌ها سود نقدی بیشتری را میان سهامداران خود تقسیم نمایند، این شاخص رو به افزایش خواهد بود. سپس، تقسیم سود در مجمع عادی سالیانه مورد بررسی و اظهار نظر قرار می‌گیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد روند تقسیم سود و برگزاری مجامع، می‌توانید مقالات مربوط به آن را در سایت nezarat.com مطالعه نمایید.

4. شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX)

شاخص قیمت و بازده نقدی، یکی از شاخص های شناخته شده در میان فعالان بازار سرمایه می‌باشد. در واقع، این شاخص ، همان شاخصی است که در رسانه‌ها تحت عنوان شاخص کل نامیده می‌شود. این شاخص، بیانگر معرفی مفهومی بنام حجم مبنا معرفی مفهومی بنام حجم مبنا سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس می‌باشد. به عبارتی، این شاخص، تغییرات قیمت سهام و سودهای سالیانه (که شرکت‌ها پرداخت می‌کنند) را محاسبه می‌نماید. از این رو، سهامداران میانگین بازدهی سرمایه‌گذاری خود در بورس و تغییرات آن را با در نظر گرفتن این شاخص به دست می‌آورند.

میزان تغییرات این شاخص، نکته بسیار مهمی است که هنگام بررسی باید به آن توجه کرد. به عنوان مثال؛ چنانچه طی یک سال، شاخص کل از عدد 50,000 به 110,000 برسد، میانگین بازدهی بورس، طی آن سال 70% می‌باشد.

شاخص کل، با توجه همزمان به تقسیم سود و تغییرات قیمت، یکی از دقیق‌ترین شاخص های بازار می‌باشد. این شاخص نیز همچون شاخص کل قیمت به صورت میانگین موزون، محاسبه می‌شود. به این معنا که، هر چه شرکت بزرگتر و سرمایه بیشتری داشته باشد، تأثیر آن در شاخص بیشتر خواهد بود.

5. شاخص صنعت و شاخص مالی

شرکت‌های حوزه بورس در یک تقسیم‌بندی کلی و بر اساس نوع فعالیت‌های خود، به دو دسته تولیدی و خدماتی تقسیم می‌شوند. بیشتر شرکت‌های این حوزه (بیش از 60%) جزء شرکت‌های تولیدی محسوب می‌شوند. شرکت‌های تولیدی دسته اول را در بخش صنعت و شرکت‌های خدماتی را در بخش مالی تفکیک می‌نماییم.

شرکت‌های تولیدی مانند شرکت مخابرات، پتروشیمی، خودروسازی و . در بخش صنعت قرار می‌گیرند و شاخص صنعت، سطح عمومی سهام شرکت‌های این بخش را نمایان می‌سازد. شرکت‌های خدماتی نیز مانند بانک، بیمه، شرکت سرمایه‌گذاری و . در بخش مالی قرار می‌گیرند. شاخص مالی، میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های این بخش را نشان می‌دهد.

شاخص صنعت و شاخص معرفی مفهومی بنام حجم مبنا مالی نیز همچون شاخص کل قیمت، به صورت میانگین موزون محاسبه می‌شوند. تنها تفاوت این دو شاخص در تعداد شرکت‌های حاضر در آن صنعت می‌باشد.

6. شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)

برای محاسبه این شاخص ، لازم است ابتدا ترکیب سهامداران را بررسی و آنها را تفکیک نمود. به طور کلی، سهامداران به دو دسته سهامدار راهبردی و سهامدار جزء (سهامدار سهام شناور آزاد) تقسیم می‌شوند. سهامدار راهبردی، سهامداری است که قصد واگذاری سهام خود در کوتاه مدت را نداشته و جهت اعمال مدیریت، سهم خود را حفظ می‌نماید.

منظور از سهام شناور آزاد، درصدی (کمتر از 5%) از سهام شرکت است که در اختیار سهامدار جزء قرار دارد. این سهامداران برخلاف سهامداران راهبردی، تنها به قصد خرید و فروش سهام، اقدام به معامله می‌نمایند. شاخص سهام شناور آزاد، بازدهی میانگین تغییرات قیمتی و سود این دسته از سهام را نشان می‌دهد. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد نیز همچون شاخص کل، بر اساس میانگین موزون شرکت‌ها می‌باشد. به این صورت که هر شرکتی، تعداد سهام شناور آزاد بیشتر و سرمایه بزرگتری داشته باشد، تاثیر بیشتری بر روی شاخص خواهد داشت. تنها تفاوت آن با شاخص کل، در تعداد سهامی است که تحت عنوان ضریب قیمتی مورد توجه قرار می‌گیرد.

7. شاخص بازار اول و بازار دوم

در بازار بورس اوراق بهادار تهران، شرکت‌ها بر اساس معیارها و مؤلفه‌های خاصی تقسیم‌بندی می‌شوند. از جمله آنها می‌توان به: میزان سرمایه شرکت‌ها، وضعیت سودآوری، تعداد سهامداران، درصد سهام شناور آزاد و . اشاره نمود. بر این اساس، شرکتی که به لحاظ معیارهای ذکرشده، شرایط بهتری داشته باشد، در بازار اول و دیگر شرکت‌ها در بازار دوم پذیرش خواهند شد.

به طور کلی شاخص بازار اول، سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌های پذیرش شده در بازار اول را بیان می‌کند. شاخص بازار دوم نیز بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌هایی است که در بازار دوم بورس جای گرفته‌اند.

8. شاخص ۵۰ شرکت برتر

سازمان بورس و اوراق بهادار هر سه ماه یک بار اقدام به انتشار لیستی از پنجاه شرکت برتر موجود در بازار می‌نماید. این شرکت‌ها به جهت قابلیت نقدشوندگی بالا و حجم زیاد معاملات در بازه زمانی مشخص، در این فهرست قرار داده می‌شوند. این شاخص، همچون شاخص کل قیمت به صورت میانگین وزنی محاسبه می‌شود. به عبارتی شاخص پنجاه شرکت برتر، بیانگر میانگین وزنی این شرکت‌ها می‌باشد. تنها تفاوت این شاخص با شاخص کل، در تعداد شرکت‌های مورد نظر در روند محاسبه می‌باشد. این تعداد در شاخص ذکر شده، تنها پنجاه شرکت و در شاخص کل، بیش از صد شرکت می‌باشد.

* اسامی این شرکت‌ها را می‌توانید با مراجعه به سایت tsetmc.com مشاهده نمایید.

9. شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

این شاخص، بیانگر عملکرد 30 شرکت بزرگ پذیرش شده در بازار بورس تهران می‌باشد. معیار انتخاب در این شاخص (که بر اساس استانداردهای جهانی طراحی شده است) اندازه و ارزش روز شرکت می‌باشد. ارزش روز یک شرکت از حاصلضرب قیمت پایانی سهام در تعداد کل سهام شرکت به دست می‌آید.

شاخص 30 شرکت بزرگ، میانگین تغییرات قیمت سهام این شرکت‌های بزرگ موجود در بازار بورس را نشان می‌دهد. با وجود اینکه این شرکت‌ها، تنها کمتر از 10% شرکت‌های بازار را تشکیل داده‌اند، اما بیش از 70% ارزش بازار را در اختیار دارند. از این رو، تغییرات قیمت آنها تأثیر قابل توجهی بر میزان شاخص کل خواهد داشت.

ملاک انتخاب شرکت ها

همانطور که گفته شد، معیار انتخاب شرکت‌ها ارزش بازار و قدرت نقدشوندگی سهام آنها می‌باشد. برای انتخاب این 30 شرکت، ابتدا فهرستی از صد شرکت بزرگ پذیرش شده فعال در بازار بورس تهران تهیه می‌شود. در این فهرست، شرکت‌ها بر اساس ارزش بازار آنها و به ترتیب از بیشترین به کمترین مرتب شده‌اند. حال از میان آنها، سی شرکت که دارای شرایط زیر باشند را انتخاب می‌نماییم:

1. گذشت بازه زمانی (حداقل سه ماه) از پذیرش و معامله سهام شرکت‌ها در بازار بورس اوراق بهادار
2. دارا بودن سهام شناور آزاد (حداقل به میزان 10%)
3. دارا بودن بیش از 25% میانگین ارزش ماهانه معاملات همان دوره صد شرکت بزرگ بازار نسبت به ارزش ماهانه معاملات شش ماه گذشته آنها

* با مراجعه به سایت tsetmc.com می‌توانید اسامی این 30 شرکت بزرگ شاخص را مشاهده نمایید.

سخن آخر

در مقاله ارائه شده به توضیح جامعی از مهمترین شاخص های بازار بورس تهران پرداخته شد. سرمایه‌گذاران می‌توانند با بررسی و تحلیل شاخص ها به دیدی کلی از وضعیت بازار دست یابند. به عبارتی، شما برای یافتن صنعت و گروه مناسب جهت سرمایه‌گذاری، می‌توانید از شاخص ها برای مقایسه آنها استفاده نمایید. البته باید دقت داشت که، سرمایه‌گذاری و خرید و فروش سهام نباید صرفاً با توجه به تغییرات روزانه شاخص باشد.

سوالات متداول

مفهوم شاخص بورس چیست؟

شاخص های بورس معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آن‌ها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را ارزیابی کرد.

شاخص کل TEDPIX چیست؟

در بورس تهران ‌‌شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX نیز شناخته می‌شود. این ‌شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان ‌شاخص بورس تهران یاد می‌شود.

کارگزاری هوشمند رابین

کارگزاری فارابی

این مقاله به کوشش فاطمه محمدجانی و دیگر اعضای تیم نظارت تولید شده است. تک‌تک ما امیدواریم که با تلاش خود، تاثیری هر چند کوچک در بهبود کیفیت وب فارسی داشته باشیم.